Мәдени революция – Қытай тарихындағы ең күрделі және қайғылы кезеңдердің бірі. Бұл оқиға елдің саяси, әлеуметтік және мәдени өміріне терең әсер етіп, ондаған миллион адамның тағдырына әсер етті. Революцияның мақсаты «ескі мәдениетті» жою және жаңа социалистік қоғам құру болды, бірақ оның нәтижелері ауыр зардаптарға әкелді. Мәдени революцияның көптеген маңызды аспектілері бар, оларды білу бұл кезеңді тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
- Мәдени революция 1966 жылы Қытай Коммунистік партиясының төрағасы Мао Цзэдунның бастамасымен басталды.
- Революцияның негізгі мақсаты «төрт ескі» (ескі идеялар, ескі мәдениет, ескі дәстүрлер және ескі әдет-ғұрыптар) элементтерін жою болды.
- Мәдени революция кезінде «қызыл күзетшілер» деп аталатын жастар топтары маңызды рөл атқарды.
- Қызыл күзетшілер мектептерді, университеттерді және басқа да оқу орындарын жауып, «революциялық» істерге назар аударды.
- Мао Цзэдунның портреттері мен оның «Қызыл кітапшасы» Қытай қоғамында культтық мәнге ие болды.
- Мәдени революцияның барысында миллиондаған адамдар саяси «қайта тәрбиелеу» лагерлеріне жіберілді.
- Революцияның бір кезеңінде көптеген тарихи жәдігерлер мен мәдени ескерткіштер жойылды.
- 1969 жылы ресми түрде Мәдени революция аяқталғанымен, оның әсері 1976 жылға дейін сезілді.
- Революцияның нәтижесінде көптеген зиялы қауым өкілдері қудаланып, тұтқындалды немесе өлтірілді.
- Мәдени революция кезінде Қытайда экономикалық тоқырау орын алды.
- Қытайдың ауылдық аймақтарында «еңбекке жіберілген жастар» саясатымен жастарды ауыл шаруашылығына жұмыс істеуге мәжбүрледі.
- Мао Цзэдун Мәдени революция арқылы өзінің саяси қарсыластарын жоюды көздеді.
- Революция кезінде партиялық және мемлекеттік басшылар да қудалауға ұшырады.
- Қытайдың білім беру жүйесі толығымен бұзылды, көптеген мектептер мен университеттер жабылды.
- Революция барысында «революциялық үлгі пьесалары» мен «қызыл спектакльдер» мәдени өмірдің негізгі элементтеріне айналды.
- Революция кезінде көптеген кітаптар мен ғылыми жұмыстар тыйым салынды немесе жойылды.
- Мао Цзэдун өзінің саясаттарын жүзеге асыру үшін халықтың қолдауын қамтамасыз ету мақсатында үгіт-насихат науқандарын жүргізді.
- Қытайдың көптеген ауылдарында «мәдени революциялық комитеттер» құрылды, олар халықты бақылауда ұстады.
- «Қызыл күзетшілер» мұғалімдерді, жазушыларды және басқа да зиялы қауым өкілдерін қоғамдық түрде масқаралады.
- Мәдени революцияның салдарынан миллиондаған адамдар өмірлерін жоғалтты, ал олардың отбасылары ауыр жағдайларда қалды.
- Революция кезінде Қытайдың сыртқы саясаты да өзгеріп, елдің халықаралық оқшаулануына әкелді.
- Мәдени революция барысында Мао Цзэдунның өмірі мен еңбектеріне арнап көптеген әндер мен өлеңдер жазылды.
- Революцияның аяғында партия ішінде Мао Цзэдунның саясатына қарсы шығу күшейе түсті.
- 1976 жылы Мао Цзэдун қайтыс болғаннан кейін ғана Мәдени революция ресми түрде аяқталды.
- Маоның өлімінен кейін билікке келген Дэн Сяопин Мәдени революцияны қатаң сынға алды және оның зардаптарын жоюға бағытталған реформаларды бастады.
- Мәдени революцияның нәтижесінде Қытайдың өнеркәсіптік және ауыл шаруашылық өндірісі қатты зардап шекті.
- Мао Цзэдунның «Үлкен секіріс» саясатының сәтсіздігінен кейін Мәдени революция оның беделін қалпына келтірудің бір тәсілі ретінде қарастырылды.
- Мәдени революция кезінде Қытайдағы дәстүрлі отбасылық құндылықтар да өзгеріске ұшырады, ата-аналар мен балалар арасындағы қарым-қатынас бұзылды.
- Революцияның соңында Қытай қоғамы саяси, экономикалық және мәдени тұрғыдан әлсіреген күйде болды.
- Мәдени революция Қытайдың әлемдік аренадағы позициясына теріс әсер етті, көптеген елдермен қарым-қатынастары нашарлады.
Мәдени революцияның тарихы Қытай үшін ауыр сабақ болды. Бұл кезең елдің дамуына үлкен зиян келтірді, бірақ сонымен қатар Қытай халқын саяси және әлеуметтік өзгерістерге бейімделуге мәжбүр етті. Бүгінде Мәдени революцияның мұрасы Қытай тарихындағы ең қайғылы беттердің бірі ретінде қарастырылады, және оның зардаптары әлі күнге дейін сезіледі.
