Маусымдар – жер шарының түрлі бөліктерінде болатын табиғи құбылыстардың бірі, олар жыл мезгілдеріне байланысты өзгерістермен сипатталады. Жыл бойында табиғатта ауа райы, өсімдіктер және жануарлар дүниесінде әртүрлі өзгерістер орын алады. Бұл құбылыс жердің күнге қатысты орналасу бұрышының өзгеруімен байланысты. Төменде маусымдар туралы қызықты және бірегей фактілер тізімі берілген.
- Жердегі маусымдар планетаның Күн айналасындағы орбиталық қозғалысы және осьтік көлбеуіне байланысты өзгереді.
- Жердің осьтік көлбеуі шамамен 23,5 градус, бұл маусымдардың пайда болуына себепші болады.
- Экватор маңындағы елдерде маусымдық өзгерістер өте аз байқалады.
- Қоңыржай белдеуде төрт негізгі маусым бар: көктем, жаз, күз және қыс.
- Полярлық аймақтарда тек екі маусым бар: полярлық түн және полярлық күн.
- Жазғы күн тоқырауы – бұл күннің ең ұзақ болуы, солтүстік жарты шарда 21 маусымда орын алады.
- Қысқы күн тоқырауы – бұл күннің ең қысқа болуы, солтүстік жарты шарда 21 желтоқсанда орын алады.
- Жердің солтүстік жарты шарында жаз болғанда, оңтүстік жарты шарда қыс болады.
- Маусымдардың өзгеруі табиғаттың барлық салаларына, соның ішінде өсімдіктердің өсуі мен жануарлардың мінез-құлқына әсер етеді.
- Көктемде өсімдіктер гүлдеп, күн сәулесінің артуымен бірге фотосинтез процесі жанданады.
- Күзде көптеген ағаштардың жапырақтары сарғайып, түсе бастайды.
- Кейбір жануарлар қысқа дайындық ретінде терілерін қалыңдатып, май қорын жинайды.
- Құстардың көпшілігі көктем мен жаз мезгілдерінде ұя салады және балапандарын шығарады.
- Қыс мезгілінде көптеген жануарлар ұйқыға кетеді немесе қысқы миграция жасайды.
- Маусымдардың өзгеруі адамдардың өмір сүру салтына да әсер етеді: жылы аймақтарда егін егу, салқын аймақтарда қысқы дайындық басталады.
- Адамзат тарихында маусымдық өзгерістер ауыл шаруашылығы мен мәдени дәстүрлердің қалыптасуына әсер етті.
- Көктем мен жазда ауыл шаруашылығы үшін қолайлы уақыт болғандықтан, егін егу маусымдары болып есептеледі.
- Қыста күннің қысқалығы және суық ауа райы адамдардың физикалық белсенділігін азайтады.
- Қысқы мезгілде жердің кейбір аймақтары қар астында қалады, бұл су ресурстарының жиналуына ықпал етеді.
- Көктем – өсімдіктердің қайтадан ояну кезеңі, көптеген гүлдер мен ағаштар осы кезде гүлдейді.
- Полярлық аймақтарда қысқы мезгілде бірнеше ай бойы күн көрінбейді, ал жазда күн бірнеше ай бойы батпайды.
- Қоңыржай аймақтардағы күз – егін жинау маусымы болып табылады.
- Жазда күн сәулесінің қарқынды түсуі Жердің беткі қабатының қызуын арттырады, бұл көптеген аймақтарда температураның көтерілуіне себеп болады.
- Тропикалық аймақтарда маусымдар көбінесе құрғақ және жаңбырлы кезеңдерге бөлінеді.
- Монғолия мен Ресейдің кейбір аудандарында жаз өте қысқа, ал қыста ауа температурасы -50°C-қа дейін төмендейді.
- Маусымдардың өзгеруі адам ағзасына да әсер етеді, әсіресе жарықтың азаюы және температураның өзгеруі адамның көңіл-күйі мен энергиясына әсер етуі мүмкін.
- Жаз мезгілінде күн сәулесінің артуы D дәруменін өндіруді арттырады, бұл денсаулыққа пайдалы.
- Қыста күннің қысқа болуы және суық ауа райы адамның иммундық жүйесіне әсер етуі мүмкін.
- Жаһандық жылыну маусымдардың тұрақтылығына әсер етіп, климаттық өзгерістерге әкелуі мүмкін.
- Маусымдардың өзгеруі әлемдегі ең ірі табиғи құбылыстардың бірі, оның ішінде миграция, гүлдену және мұздықтардың еруі кіреді.
- Қысқы мезгілде кейбір жануарлар терең ұйқыға кетеді, бұл олардың энергияны үнемдеу механизмі болып табылады.
- Кейбір жануарлар мен құстар көктемде қоныс аударып, суықтан жылы аймақтарға көшеді.
- Жылдың төрт мезгілі жердің барлық табиғи құбылыстарына әсер етіп, адамның өмір салты мен мәдениетінің маңызды бөлігіне айналған.
Маусымдар – бұл жердегі табиғаттың циклдық өзгерістері мен өмірдің ырғағын қалыптастыратын маңызды құбылыс. Олардың тұрақты өзгерістері өсімдіктер мен жануарлардың бейімделуін қамтамасыз етеді, ал адамдарға өмір салтын реттеуге мүмкіндік береді. Маусымдардың тұрақтылығы табиғат пен адамзат үшін маңызды, ал оның бұзылуы табиғи тепе-теңдіктің бұзылуына әкелуі мүмкін.
