Араб көктемі – 2010-2011 жылдары Таяу Шығыс пен Солтүстік Африкада болған саяси және әлеуметтік қозғалыстардың жалпы атауы. Бұл оқиғалар көптеген араб елдеріндегі халықтың наразылығын, диктаторлық режимдерге қарсылығын көрсетіп, олардың жаппай төңкерістерге, ереуілдерге, және билік алмасуына ұласқанын дәлелдейді. Араб көктемі бейбіт басталғанымен, кейбір елдерде азаматтық соғыстарға және ұзаққа созылған қақтығыстарға ұласқан. Бұл тарихи кезең қазіргі заманның маңызды бетбұрысы болып, көптеген аймақтық және жаһандық өзгерістерге алып келді.
- Араб көктемі 2010 жылы 17 желтоқсанда Тунис қаласында басталды.
- Бұл қозғалыс Тунис елінде жеміс-жидек сатушысы Мұхаммед Буазизидің өзін-өзі өртеп жіберуінен кейін басталған наразылықтармен тұтанды.
- Мұхаммед Буазизидің өлімі Тунис халқының билікке қарсы жаппай ереуілдеріне ұласқан.
- Тунис президенті Зин эль-Абидин Бен Али 23 жыл билік еткеннен кейін, халықтың қысымымен 2011 жылдың қаңтарында елден қашып кетуге мәжбүр болды.
- Тунисте болған өзгерістер «жасмин революциясы» деп аталады.
- Араб көктемі Тунис оқиғасынан кейін Египетте, Ливияда, Йеменде, Сирияда және басқа араб елдерінде наразылықтар мен көтерілістерге түрткі болды.
- Египетте халықтық көтерілістер 2011 жылдың 25 қаңтарында басталды.
- Египет президенті Хосни Мубарак 30 жылдық биліктен кейін 2011 жылдың ақпанында отставкаға кетті.
- Ливиядағы көтерілістер 2011 жылдың ақпанында басталды.
- Ливияның ұзақ уақыт билікте болған басшысы Муаммар Каддафи қазан айында өлтірілді.
- Муаммар Каддафи 42 жыл бойы Ливияны басқарды.
- Араб көктемі барысында Ливияда НАТО-ның әскери араласуы болды.
- Йеменде наразылықтар 2011 жылдың қаңтарында басталды.
- Йемен президенті Әли Абдулла Салех 33 жыл билік еткеннен кейін, 2012 жылы биліктен кетті.
- Йемендегі наразылықтар бейбіт басталғанымен, елде азаматтық соғысқа айналды.
- Сирияда наразылықтар 2011 жылдың наурыз айында басталды.
- Сириядағы көтеріліс азаматтық соғысқа ұласты.
- Сирия президенті Башар Асад билікте қалды, бірақ елдегі қақтығыстар жалғаса берді.
- Араб көктемі барысында Таяу Шығыстағы автократиялық режимдерге қарсы көтерілістер ұйымдастырылды.
- Сауд Арабиясында Араб көктемі толыққанды көтерілістерге ұласпады.
- Бахрейнде де көтеріліс болды, бірақ үкімет шет елдердің әскери көмегімен оны басып тастады.
- Араб көктемі әлеуметтік желілер арқылы ұйымдасқан алғашқы көтерілістердің бірі болды.
- Тунис пен Египетте жастар Facebook пен Twitter арқылы наразылықтарды ұйымдастырды.
- Араб көктемі барысында көптеген адамдар тұтқындалды және қаза тапты.
- Тунисте алғаш рет өткізілген еркін сайлаулар нәтижесінде жаңа конституция қабылданды.
- Египетте Хосни Мубарактың отставкасынан кейін уақытша әскери үкімет орнады.
- Ливияда көтерілістен кейін ұзақ уақыт тұрақтылық орнамады, елде қақтығыстар жалғасты.
- Сириядағы азаматтық соғыс аймақтық және халықаралық қақтығыстарға алып келді.
- Араб көктемі көптеген аймақтарда экономикалық қиындықтарға әкелді.
- Көтерілістердің негізгі себептерінің бірі – жоғары деңгейдегі сыбайлас жемқорлық болды.
- Жұмыссыздық, әсіресе жастар арасында, наразылықтардың тағы бір қозғаушы күші болды.
- Араб көктемі барысында кейбір елдерде демократиялық өзгерістерге үміт пайда болды.
- Бірақ кейбір елдерде реформалар жүзеге аспай қалды, және көтеріліс нәтижелері теріс болды.
- Сирияда қақтығыстар елдің көп бөлігін қиратып, миллиондаған адам босқын болды.
- Ливия мен Йеменде де қақтығыстардан кейін мемлекеттер тұрақтылыққа қол жеткізе алмады.
- Араб көктемі халықаралық саясат пен аймақтық қауіпсіздікке әсер етті, әлемнің назарын аударды.
Араб көктемі Таяу Шығыс пен Солтүстік Африкадағы саяси жағдайды түбегейлі өзгертті. Көтерілістердің нәтижесі әр елде әртүрлі болды: бірқатар мемлекеттерде диктаторлар биліктен кетті, ал кейбірінде тұрақсыздық сақталды. Көтерілісшілердің басты мақсаттары саяси реформалар мен азаматтық құқықтарды қалпына келтіру болса да, көптеген елдерде бұл нәтижеге жету қиын болды. Араб көктемі қазіргі тарихтағы ең маңызды қозғалыстардың бірі ретінде естелікке қалды.
