Космостық навигация – бұл ғарышта бағытты анықтау және қозғалысты басқару процесі. Ғарыш кеңістігінде навигация жердегі навигациядан әлдеқайда күрделі, өйткені онда әдеттегі белгілер мен нысандар жоқ, гравитациялық өрістер мен радиация әсері бар. Сондықтан ғарыштық навигацияны жүзеге асыру үшін жоғары дәлдіктегі технологиялар мен ғылыми тәсілдер қажет. Бұл салада көптеген қызықты фактілер мен жаңалықтар бар, оларды білу ғарышты игеруге деген қызығушылықты арттырады.
- Космостық навигацияның алғашқы қадамы 1957 жылы жасалған, ол кезде алғашқы жасанды спутник – Спутник-1 орбитаға шығарылды.
- Жерден тысқары ғарыш аппараттары көбінесе Күн, жұлдыздар және радиосигналдар арқылы бағыттарын анықтайды.
- GPS (Global Positioning System) Жердің төменгі орбитасында орналасқан 24 спутниктен тұратын жүйе арқылы жұмыс істейді.
- NASA-ның Deep Space Network жүйесі алыс ғарыш аппараттарын бақылап, олармен байланыс орнатады.
- Көптеген ғарыштық аппараттар өздерінің орбиталық жолдарын автоматты түрде түзетеді.
- Пионер-10 және Пионер-11 миссиялары Күн жүйесінен шығып, алғаш рет жұлдызаралық кеңістікке жеткен.
- Аппараттарды Жерге қайтару үшін атмосфераның нақты қалыңдығы мен құрылымын ескеру қажет.
- Вояджер-1 ғарыштық аппараты 1977 жылы ұшырылып, қазір Күн жүйесінен тысқары ғарышта орналасқан.
- «Кассини» аппараты Сатурнның айналасында 13 жыл бойы жұмыс істеп, планета туралы көптеген деректер жинады.
- «Галилео» миссиясы Юпитерге және оның серіктеріне бағытталып, Юпитердің магниттік өрісі мен атмосферасын зерттеді.
- Жұлдыздар арасында навигация жасау үшін арнайы жұлдыздық карталар қолданылады.
- Жердің магнит өрісі ғарыш аппараттарының бағытын анықтауда маңызды рөл атқарады.
- Жердің айналасындағы спутниктер әрдайым күн мен көлеңкеге түседі, бұл олардың навигациялық жүйелерін түзетуді қажет етеді.
- Астрономиялық навигация жұлдыздардың, Күннің және Айдың орнын анықтап, бағытты түзетуге мүмкіндік береді.
- Марсқа ұшу миссиялары кезінде навигация өте дәл болу керек, себебі қателік аппараттың жоспарланған қону орнынан тысқары кетуіне әкелуі мүмкін.
- Ғарыштық навигация үшін жарық жылдамдығының кідірісі ескерілуі қажет, себебі сигналдардың таралуы уақыт алады.
- Радиоастрономия ғарыштағы навигацияда маңызды құрал болып табылады, себебі ол радиотолқындар арқылы қашықтықты дәл анықтауға көмектеседі.
- Астероидтарды зерттеу миссиялары кезінде ғарыштық навигация ғарыш аппараттарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін өте маңызды.
- Айға қондыру миссиялары кезінде ғарыштық навигация аппаратарды дәл қондыруды қамтамасыз етеді.
- Навигацияның қателіктері ғарыштық миссиялардың сәтсіздікке ұшырауына алып келуі мүмкін, сондықтан навигациялық жүйелерді жиі тексеріп отырады.
Космостық навигация – бұл ғылым мен техниканың жоғары деңгейде дамуын талап ететін сала. Ол ғарышты зерттеу мен игерудің маңызды бөлігі болып табылады. Осы навигациялық жүйелердің арқасында адамзат алыс ғарыш кеңістігін игеріп, жаңа шекараларды аша алады. Космостық навигация туралы білімдеріміздің тереңдеуі болашақта жаңа ғарыштық миссиялардың табысты болуына ықпал етеді.
