Кәпірлік – адамзаттың санасында ғасырлар бойы қалыптасып келе жатқан діни, моральдық және философиялық түсініктердің бірі. Бұл ұғым көптеген мәдениеттерде және діндерде әртүрлі түсіндіріледі. Бірқатар деректер көрсеткендей, кәпірлік түсінігі уақыт өте келе өзгере бастаған, ал кейбір жағдайларда ол саяси немесе әлеуметтік мақсаттарда да қолданылған. Төменде кәпірлік туралы қызықты әрі маңызды деректердің тізімін ұсынамыз.
- Кәпірлік сөзі араб тіліндегі «кәфара» (қарсы шығу, сенімсіздік) деген сөзден шыққан.
- Исламда кәпір деп Алланың бірлігін мойындамаған, Мұхаммед пайғамбарды соңғы елші деп танымайтын адамды атайды.
- Христиан дінінде кәпірлік Иса Мәсіхтің құдайылық табиғатын жоққа шығаратын немесе оның ілімін қабылдамайтын адамды білдіреді.
- Буддизмде кәпірлік термині сирек қолданылады, бірақ дхармаға сенбеу, будда ілімдерін мойындамау ретінде түсіндіріледі.
- Орта ғасырларда Еуропадағы христиандық инквизиция кәпірлерді қудалап, оларға өлім жазасын да тағайындаған.
- Католик шіркеуі кәпірлерді жиі еретиктермен бір деңгейде санаған.
- Ислам мемлекеттерінде шариғат заңдарына сәйкес кәпірлік ауыр күнә болып саналады, оны мойындаған адам исламнан шығарылып, жазаға тартылуы мүмкін.
- Кейбір елдерде кәпірлік заң бойынша қылмыс болып есептеледі және ол үшін өлім жазасына дейінгі жаза тағайындалуы мүмкін.
- Кәпірлік туралы түсінік діни сенімдердің көрінісі ғана емес, сонымен қатар саяси құрал ретінде де қолданылған.
- Исламда «тәубе» ұғымы бар, ол кәпірді қайтадан мұсылмандыққа қайтару мүмкіндігін білдіреді.
- Христиан дінінде кәпірлікпен күресу үшін миссионерлік қызметтер ұйымдастырылған.
- Индуизмде кәпірлік ұғымы жоқ, бірақ дхармаға қарсы келетін адамдарды қатты сынға алады.
- Библияда кәпірлікке қарсы көптеген ескертулер бар, әсіресе Ескі Өсиетте.
- Ортағасырлық Испанияда кәпірлерге қарсы арнайы инквизициялық соттар құрылған.
- Исламда кәпірлік үш категорияға бөлінеді: күпірлік (Аллаға сенбеу), ширк (Аллаға серік қосу), және нифақ (екіжүзділік).
- Кейбір мұсылман елдерінде кәпірлікке айыпталған адамдардың мүліктері тәркіленуі мүмкін.
- Христиандықта кәпірлер көбінесе шіркеуден аластатылған.
- ХХ ғасырда кейбір мемлекеттерде кәпірлікке қарсы заңдар жеңілдетілді, бірақ ол әлі де қылмыстық іс ретінде қарастырылады.
- Салафизмде кәпірлік түсінігі басқа исламдық ағымдарға қарағанда қатаңырақ.
- Бірқатар мұсылман елдерінде кәпірлікке айыпталған адам өз сенімінен бас тартпаса, өлім жазасына кесілуі мүмкін.
- Кәпірлікке қатысты исламдық түсініктер уақыт өте келе өзгеріп, кейбір аймақтарда жеңілдетілді.
- Батыс Еуропада ағартушылық дәуірінен кейін кәпірлікке деген көзқарас біршама өзгерді.
- Қазіргі заманда кейбір елдерде кәпірлікке байланысты айыптаулар саяси мақсаттарда қолданылады.
- Ислам дінінде кәпірлерге қарсы жихад (қасиетті соғыс) жариялау мүмкіндігі бар.
- Христиандықта шіркеудің негізгі догмаларына қарсы шыққан кәпірлер еретиктер ретінде қарастырылған.
- Қытайда Буддизмде дхармаға қарсы шыққан адамды кәпір деп санау мүмкін.
- Көптеген мұсылман елдерінде кәпірлікке қарсы күрес заңнамалық деңгейде қарастырылған.
- Инквизиция кезінде кәпірлерге қарсы қолданылған әдістер өте қатал болған.
- Қазіргі заманда кәпірлікке деген көзқарас әртүрлі: кейбір елдерде ол қылмыс болып есептелсе, басқаларында ол тек діни мәселе ретінде қарастырылады.
- Ислам дінінде кәпірлерге қатысты қатыгездік көрсетуге тыйым салатын қағидалар бар.
- Жапонияда буддизмде кәпірлік түсінігі бар, бірақ ол өте сирек қолданылады.
- Құранда кәпірлердің ауыр жазаланады деп айтылған.
- Католик шіркеуі кәпірлерге қатысты көзқарастарын бірнеше рет өзгерткен.
- Кейбір исламдық ағымдарда кәпірлікке деген көзқарас өзара қарама-қайшы.
Кәпірлік түсінігі адамзат тарихында әртүрлі діндер мен мәдениеттердің маңызды бөлігі ретінде қалыптасқан. Бұл ұғымның мәні әртүрлі дәуірлерде және аймақтарда өзгеріске ұшыраған. Кәпірлік туралы қазіргі түсініктер көбінесе діннің, мәдениеттің және қоғамның дамуымен байланысты. Әртүрлі көзқарастар мен түсіндірулер бұл ұғымның күрделі әрі көпқырлы екенін көрсетеді.
