Ғарыш әлемінде газ алыптары ерекше орын алады, себебі олар ғаламдағы ең ірі және әсерлі планеталар қатарына жатады. Олардың құрамында көбінесе газдар бар, сондықтан олар өз атауына сәйкес келеді. Газ алыптары туралы көптеген қызықты фактілер бар, оларды білу арқылы біз ғарыштық денелердің алуан түрлілігін және олардың табиғатын жақсырақ түсінеміз. Төменде газ алыптары туралы ең маңызды және қызықты фактілер тізімі берілген:
- Газ алыптары негізінен сутегі және гелийден тұрады.
- Күн жүйесінде төрт газ алыбы бар: Юпитер, Сатурн, Уран, және Нептун.
- Юпитер Күн жүйесіндегі ең ірі планета болып табылады.
- Сатурн өзінің керемет сақиналарымен танымал.
- Уран және Нептунды кейде «мұзды алыптар» деп атайды, себебі олардың құрамында метан, су және аммиак бар.
- Юпитердің массасы Күн жүйесіндегі барлық басқа планеталардың массасынан екі есе үлкен.
- Сатурнның сақиналары негізінен мұз және шаң бөлшектерінен тұрады.
- Уран өзінің білігінен 98 градусқа қисайған, сондықтан ол «жатып» айналады.
- Нептун – Күн жүйесіндегі ең алыстағы газ алыбы.
- Юпитердің 79 серігі бар, олардың ішінде ең ірісі – Ганимед.
- Сатурнның ең үлкен серігі – Титан, ол атмосферасы бар жалғыз серік.
- Уранның ең ірі серігі – Титания.
- Нептунның ең үлкен серігі – Тритон, ол кері бағытта айналады.
- Газ алыптарының тығыздығы Жерге қарағанда әлдеқайда төмен.
- Юпитердің атмосферасында үлкен Қызыл Дақ деп аталатын алып дауыл бар.
- Сатурнның сақиналары 7 негізгі топқа бөлінеді.
- Уран мен Нептунның көк түсі олардың атмосферасындағы метанның әсерінен болады.
- Газ алыптарының ішкі құрылымы қатты ядроға және оны қоршап тұрған сұйықтық пен газ қабаттарына бөлінеді.
- Юпитердің магниттік өрісі Күн жүйесіндегі ең күштілердің бірі.
- Сатурнның сақиналарының қалыңдығы бірнеше метрден аспайды.
- Уранның магниттік өрісі оның білігінен едәуір ауытқиды.
- Нептунның бетінде дыбыстан жылдам желдер соғады.
- Юпитердің атмосферасында аммиак, метан және су буы бар.
- Сатурнның ең ішкі сақинасы «D сақинасы» деп аталады.
- Уранның атмосферасында метан мөлшері шамамен 2,3% құрайды.
- Нептунның магниттік өрісі оның орталық осінен едәуір ауытқыған.
- Юпитердің бетінде қарқынды радиациялық белдеулер бар.
- Сатурнның атмосферасында алтын түстес құмырсқаға ұқсайтын заттар байқалады.
- Уранның бетінен 100 км биіктікте температура шамамен –224°C құрайды.
- Нептунның атмосферасында гидросульфид пен метанның үлкен мөлшері бар.
- Юпитердің экваторында тәулік 10 сағатқа созылады.
- Сатурнның сақиналары күн сәулесін шағылыстырады, сондықтан олар жарқын көрінеді.
- Уранның магниттік өрісі оның атмосферасына әсер етіп, ерекше поляр шұғыласын тудырады.
- Нептунның айналасында бірнеше тарсақ қоңырау бар.
- Юпитердің жер бедері тұрақты емес, себебі ол өте жылдам айналады.
- Сатурнның төменгі қабаттарында сутегі сұйық күйде кездеседі.
- Уранның бетіндегі желдің жылдамдығы 900 км/сағ дейін жетеді.
- Нептунның бетінде Үлкен Қара Дақ деп аталатын дауыл байқалған.
- Юпитердің серігі Европа мұз қабатымен жабылған, оның астында мұхит бар деп саналады.
- Сатурнның серігі Энцелад мұзды гейзерлермен танымал.
- Уранның серігі Миранда өте ерекше рельефке ие.
- Нептунның серігі Тритонның бетінде азотты мұз бен мұзды жанартау бар.
- Юпитердің айналасында өте әлсіз сақина жүйесі бар.
- Сатурнның серігі Титан өзендері мен көлдері бар жалғыз серік.
- Уранның сақиналары өте қараңғы және жұқа.
Газ алыптары – бұл ғарыш кеңістігінде кездесетін ең керемет және ғажайып планеталар. Олар тек өзінің алып өлшемдерімен ғана емес, сонымен қатар күрделі құрылымы және көптеген серіктерімен де қызықтырады. Газ алыптарын зерттеу арқылы біз ғарыш әлемінің кең ауқымын және оның түрлілік байлығын тереңірек түсінеміз.
