Метеорология туралы 46 қызықты факт

Метеорология – атмосфералық құбылыстарды зерттейтін ғылым саласы. Бұл ғылым адамзатқа ауа райын болжауға, климаттық өзгерістерді түсінуге және түрлі табиғи апаттардан сақтануға мүмкіндік береді. Метеорологияның маңыздылығы күнделікті өмірде де, жаһандық деңгейде де зор. Төменде метеорология туралы ең қызықты және маңызды фактілер тізбегі берілген.

1. Метеорология сөзі грек тілінен шыққан және «атмосфералық құбылыстарды зерттеу» дегенді білдіреді.
2. Метеорологияның тарихы ежелгі Грекияға дейін созылады, онда Аристотель алғаш рет атмосфералық құбылыстарды зерттеген.
3. Аристотельдің «Метеорологика» атты еңбегі метеорологияның алғашқы ғылыми еңбектерінің бірі болып саналады.
4. Метеорологияда атмосфераның құрылымы мен қасиеттерін зерттеу маңызды рөл атқарады.
5. Ауа райы болжамдары атмосфералық қысым, температура, ылғалдылық және жел жылдамдығын зерттеу арқылы жасалады.
6. Жер атмосферасы тропосфера, стратосфера, мезосфера, термосфера және экзосфера қабаттарынан тұрады.
7. Тропосфера – метеорологиялық құбылыстардың көпшілігі орын алатын жерге ең жақын атмосфера қабаты.
8. Метеорологтар ауа райын болжау үшін спутниктер, радарлар, метеорологиялық шарлар мен жер станцияларынан алынған деректерді пайдаланады.
9. Спутниктер атмосфераның жоғары қабаттарын бақылау және ғаламдық ауа райы құбылыстарын зерттеу үшін қолданылады.
10. Радарлар жауын-шашынның орналасуын және қарқындылығын анықтауға көмектеседі.
11. Метеорологиялық шарлар атмосфераның жоғары қабаттарындағы температура, ылғалдылық және қысым туралы деректерді жинайды.
12. Метеорологияда климат пен ауа райы ұғымдары ажыратылады: ауа райы – қысқа мерзімді құбылыстар, ал климат – ұзақ мерзімді үрдістер.
13. Климатология метеорологияның бір саласы болып табылады және климаттың ұзақ мерзімді өзгерістерін зерттейді.
14. Гидрометеорология су айналымы мен атмосфераның өзара әрекеттесуін зерттейді.
15. Агрометеорология ауыл шаруашылығы үшін маңызды ауа райы мен климаттық құбылыстарды зерттейді.
16. Әскери метеорология әскери операциялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ауа райын болжаумен айналысады.
17. Қазіргі заманғы метеорологиядағы ауа райы болжамдары математикалық модельдерге және компьютерлік симуляцияларға негізделеді.
18. Ауа райын болжаудың дәлдігі болжамның ұзақтығына байланысты: қысқа мерзімді болжамдар әдетте дәлірек болады.
19. Жер бетінде жыл сайын шамамен 16 миллион найзағай болады.
20. Найзағайды зерттейтін метеорология саласы – электрметеорология деп аталады.
21. Атмосфералық қысым деңгейі биіктікке байланысты өзгереді: биіктік артқан сайын қысым төмендейді.
22. Барометр – атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал.
23. Атмосфералық қысымның өзгеруі ауа райының өзгеруінің белгісі болуы мүмкін.
24. Ауа райы фронттары – түрлі температура мен ылғалдылыққа ие ауа массаларының кездесуі нәтижесінде пайда болатын аймақтар.
25. Суық фронттар әдетте қатты жауын-шашынмен және салқын ауа райымен байланысты.
26. Жылы фронттар жылы ауа массаларының салқын ауа массаларына басып кіруі кезінде пайда болады.
27. Циклондар – төмен қысымды аймақтар, оларда ауа орталыққа қарай айналады және көтерілетін ауа массасы жауын-шашын әкеледі.
28. Антициклондар – жоғары қысымды аймақтар, оларда ауа төмендейді және құрғақ ауа райын қалыптастырады.
29. Муссондар – жыл мезгілдеріне байланысты жел бағытының өзгеруімен сипатталатын ауа райы құбылысы.
30. Эль-Ниньо – Тынық мұхитындағы су температурасының ауытқуына байланысты жаһандық климатқа әсер ететін құбылыс.
31. Эль-Ниньоның қарсы құбылысы – Ла-Нинья, ол суық су ағысының күшеюімен сипатталады.
32. Торнадо – өте қуатты және тез айналатын ауа бағанасы, ол күшті жойқын әсерлерімен белгілі.
33. Торнадоның ең жоғары жылдамдығы сағатына 300 мильге (шамамен 482 км/сағ) жетуі мүмкін.
34. Жердегі ең жоғары температура 1913 жылы Калифорниядағы Өлім аңғарында тіркелген, ол 56,7 °C құрады.
35. Жердегі ең төменгі температура 1983 жылы Антарктидадағы Восток станциясында тіркелген, ол -89,2 °C құрады.
36. Дүние жүзіндегі ең ылғалды жер – Маусинрам, Үндістан, ол жыл сайын орташа есеппен 11 871 мм жауын-шашын алады.
37. Дүние жүзіндегі ең құрғақ жер – Атакама шөлі, Чили, ол кейбір жерлерде ондаған жылдар бойы жауын-шашын алмайды.
38. Атмосфералық құбылыстардың айтарлықтай бөлігі судың үш күйінде – қатты, сұйық және газ тәрізді күйінде өтуіне байланысты қалыптасады.
39. Су буы – атмосферада кездесетін маңызды парниктік газ, ол Жердің температуралық режиміне әсер етеді.
40. Қар – су буларының кристалдануы нәтижесінде пайда болатын қатты жауын-шашын түрі.
41. Тұман – жер бетіне жақын орналасқан бұлттар, олар көріну қашықтығын айтарлықтай төмендетеді.
42. Дауыл – қуатты тропикалық циклон, ол әдетте мұхиттарда пайда болады және үлкен аймақтарға ауыр зиян келтіруі мүмкін.
43. Жердегі ең ұзақ дауыл маусымы Атлант мұхитында өтеді және маусымнан қарашаға дейін созылады.
44. Жауын-шашын мөлшерін өлшеу үшін қолданылатын құрал – гигрометр деп аталады.
45. Суық фронттардың өтуі кезінде күшті желдер, нөсер жаңбыр және кейде бұршақ байқалады.
46. Метеорология климаттың өзгеруін бақылауда маңызды рөл атқарады, себебі ол ауа райы мен климаттық үрдістер туралы деректер жинайды.

Метеорология – жер бетіндегі өмірге тікелей әсер ететін ғылым саласы. Ауа райын болжау және климатты зерттеу адамзатқа табиғи апаттардан қорғануға және қоршаған ортаны түсінуге көмектеседі. Метеорологияның дамуымен бірге ауа райын болжаудың дәлдігі артып, адамзаттың табиғатпен күрделі өзара әрекеттесуін жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді. Бұл ғылым саласы біздің күнделікті өмірімізде маңызды рөл атқарады және болашақта да өзектілігін жоғалтпайды.