Әлеуметтік психология – адамдардың қоғамдағы мінез-құлқы мен ой-пікірлерін зерттейтін ғылым саласы. Бұл сала адамдардың бір-біріне және топтарға қалай әсер ететінін, олардың ойлау, сезіну және әрекет ету процестерін талдайды. Әлеуметтік психологияның негізгі мақсаттарының бірі – адамдардың әлеуметтік ортасында қалай бейімделетінін түсіндіру. Төменде осы қызықты ғылым саласы туралы ең маңызды фактілерді қарастырамыз.
- Әлеуметтік психология ХХ ғасырдың басында жеке ғылым саласы ретінде қалыптасты.
- Бұл ғылым саласының негізін салушылардың бірі Курт Левин болды, ол әлеуметтік мінез-құлықты зерттеуде эксперименттік әдістерді қолданды.
- Әлеуметтік психология әлеуметтік әсердің түрлі түрлерін зерттейді, мысалы, конформизм, көзқарас өзгерістері және топтық шешім қабылдау.
- Стэнли Милгрэмнің 1960 жылдардағы атақты «бағыну эксперименті» адамдардың билікке деген бағыныштылығын зерттеуде маңызды болды.
- Әлеуметтік психология тұлғааралық қарым-қатынастарды, мысалы, достық, махаббат және жанжалдарды зерттейді.
- Бұл ғылым саласы адамдардың басқа адамдар туралы пікірлерін қалыптастыру процесін – әлеуметтік танымды зерттейді.
- 1971 жылы Филип Зимбардо жүргізген «Станфорд түрме эксперименті» әлеуметтік рөлдердің адам мінез-құлқына әсерін көрсетті.
- Әлеуметтік психологияда адамның біреуге деген алғашқы әсерінің қаншалықты маңызды екені анықталған.
- Ли Фестингердің когнитивті диссонанс теориясы адам ойындағы қарама-қайшылықтардың қалай шешілетінін түсіндіреді.
- Әлеуметтік психологияда топтық ойлау (groupthink) феномені зерттелген, бұл шешім қабылдау кезінде топтың үйлесіміне қол жеткізу үшін жеке пікірлерден бас тарту үрдісін сипаттайды.
- Роберт Сиалдини әлеуметтік ықпал етудің алты негізгі принципін сипаттаған: өзара міндеттемелік, үйлесімділік, әлеуметтік дәлел, ұнату, билік және сирек болу.
- Әлеуметтік психологияда стереотиптер мен алалаушылықтардың адамдардың мінез-құлқына қалай әсер ететіні зерттеледі.
- Эксперименттік зерттеулер адамдардың жиі басқа адамдардың мінез-құлқын олардың жеке қасиеттерімен түсіндіретінін, ал өздерін жағдаймен ақтауға бейім екенін көрсетті.
- Әлеуметтік психология агрессияның әлеуметтік және мәдени факторларын, сондай-ақ агрессияның алдын алу жолдарын зерттейді.
- Алтруизм және көмектесу мінез-құлқы да әлеуметтік психологияның зерттеу объектілеріне кіреді.
- Эмпатияның адамның мінез-құлқына әсері, әсіресе қиын жағдайларда көмек көрсетуге деген ұмтылыс зерттеледі.
- Әлеуметтік психология адамдардың көпшілік алдында сөйлеуге деген қорқынышын зерттеп, оның әлеуметтік себептерін анықтады.
- Бұл салада адамдардың белгілі бір топтарға жататындықтан топаралық қақтығыстардың пайда болу себептері талданады.
- Әлеуметтік психология адамдардың көзқарасын өзгерту жолдарын зерттеу үшін түрлі манипулятивтік әдістерді талдайды.
- Қазіргі заманғы әлеуметтік психологияда виртуалды ортадағы әлеуметтік қатынастардың ерекшеліктері де зерттеледі.
- Әлеуметтік психология мәдениетаралық айырмашылықтардың адамдардың қарым-қатынасында қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.
- Аффилиация – адамдардың басқалармен байланыс орнату қажеттілігі – әлеуметтік психологияның маңызды аспектілерінің бірі.
- Әлеуметтік желілердің адам психологиясына әсері соңғы жылдары әлеуметтік психологияның маңызды зерттеу салаларының біріне айналды.
- Әлеуметтік психологияда адамдардың топтарға бөліну үрдісі мен топішілік және топаралық қатынастарды зерттейтін «әлеуметтік сәйкестілік теориясы» кеңінен қолданылады.
- Әлеуметтік нормалар – адамдардың мінез-құлқын реттейтін ережелер мен стандарттар – әлеуметтік психологияның маңызды зерттеу объектісі.
Әлеуметтік психология адамдардың қарым-қатынасын, топтық динамиканы және әлеуметтік әсерді терең түсінуге мүмкіндік береді. Бұл ғылым саласы бізді қоршаған әлемді жақсырақ түсінуге, адамдардың өзара әрекеттесуін талдауға және әлеуметтік ортада тиімдірек болуға көмектеседі. Әлеуметтік психологияның зерттеу нәтижелері әртүрлі салаларда, соның ішінде білім беру, маркетинг, саясат және күнделікті өмірде қолданылады. Бұл ғылым адам мінез-құлқының күрделі құрылымын түсінуге ықпал ететін маңызды құрал болып табылады.
