Мазмұны
Қазіргі заманда мобильді құрылғылар күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Біз смартфонды байланыс үшін ғана емес, жұмыс, демалыс, жол бағдарлау және көңіл көтеру үшін де қолданамыз. Алайда бұл құрылғыға шамадан тыс әуестік тәуелділікке алып келіп, зейіннің төмендеуіне, ұйқының бұзылуына және шынайы қарым-қатынастың азаюына себеп болуы мүмкін. Бұл әдетті ертерек түсініп, оған қарсы әрекет ету – саналы әрі сапалы өмір сүруге жасалған маңызды қадам. Тәуелділіктен арылу үшін өз тәртібіңізді талдап, мақсатты әрекеттер жасаған жөн.
Телефонға тәуелділіктің белгілері
Алдымен бұл мәселені түсіну үшін өз іс-әрекетіңізге объективті баға беру қажет. Келесі белгілер телефонға психологиялық тәуелділіктің бар екенін білдіруі мүмкін:
- ескерту келмесе де, экранды жиі қарап отыру;
- құрылғы болмаған кезде мазасыздық немесе ашушаңдық сезіну;
- нақты себепсіз қолданбаларды қайта-қайта ашу;
- экранға қарамай зейін қоюдың қиындауы;
- тірі араласуға деген қызығушылықтың төмендеуі;
- құрылғыны аз қолдануға әрекет жасау, бірақ оны жүзеге асыра алмау;
- жақындардың «үнемі телефонмен отырсың» деген шағымдары.
Егер осы белгілердің бірнешеуі сізге таныс болса, онда саналы шектеулер енгізу қажет.
Неліктен бұл әдеттен арылу маңызды
Смартфонға тәуелділік тек эмоциялық жағдайға емес, денсаулыққа, қарым-қатынасқа және жұмыстағы өнімділікке де кері әсер етеді. Бұл әдеттен арылған кезде адам өзін еркін әрі шынайы өмірге бейім сезінеді.
- Зейін мен назар тұрақталады. Уақыт сайын экраннан алаңдап отыру ми қызметін әлсіретеді. Тітіркендіргіш факторларды азайту – шоғырлануға ықпал етеді.
- Ұйқы сапасы жақсарады. Экраннан шығатын көгілдір жарық мелатонин гормонының түзілуіне кедергі келтіреді. Телефонды ұйықтайтын бөлмеге кіргізбеу – тыныш ұйқыға жол ашады.
- Тікелей қарым-қатынас күшейеді. Жақын жандармен бетпе-бет уақыт өткізу – сенімділікті арттырып, жалғыздықты азайтады.
- Стрестің деңгейі төмендейді. Әлеуметтік желілерден аз уақыт өткізу – өзіңізді басқамен салыстырмауға және уайымды азайтуға көмектеседі.
- Уақытты тиімді пайдалану артады. Шексіз парақтау аяқталған соң бос уақыт оқуға, хоббиге немесе серуендеуге айналуы мүмкін.
Бұл артықшылықтарға қол жеткізу үшін нақты әрекеттер жасау қажет.
Тәуелділікті азайтудың тиімді тәсілдері
Өзгерістер жасау оңай емес, алайда әрбір кіші қадам – бостандыққа қарай бағытталған алға жылжу. Төменде көрсетілген әдістер тәуелділікті жеңуге көмектеседі.
- ең көп уақыт алатын қолданбаларды өшіріңіз немесе шектеңіз;
- қажетсіз хабарламаларды сөндіріп қойыңыз;
- телефонды толық сөндіретін нақты уақыт аралығын белгілеңіз;
- «мазаламау» немесе «сандық сауаттылық» режимдерін пайдаланыңыз;
- тынығу мен ұйқы кезінде телефонды басқа бөлмеге қойыңыз;
- бөлек сағат немесе будильник қолданыңыз;
- телефон орнына кітап, серуен немесе дәптер пайдаланыңыз;
- аптасына кем дегенде бір күн «экрансыз» өткізіңіз;
- телефонды неге, қашан және қаншалықты жиі қолданатыныңызды бақылаңыз;
- неліктен бұл әдеттен арылғыңыз келетінін нақты түсініңіз.
Егер осы қадамдарды біртіндеп жүзеге асырсаңыз, өзгерістерді бір-екі апта ішінде байқайсыз.
Тәуелділіктен арылудың кезең-кезеңімен жоспары
Нәтиже беру үшін жүйелі жоспар қажет. Ол алға қойған мақсаттан жаңылмауға көмектеседі.
- Нақты себепті анықтаңыз. Неліктен сіз бұл әдеттен арылғыңыз келеді? Себептерді жазып шығыңыз. Бұл – отбасыңызбен көбірек уақыт өткізу, ұйқыны жақсарту немесе мазасыздықтан арылу болуы мүмкін.
- Қазіргі жағдайды талдаңыз. Бірнеше күн бойы телефонды қанша уақыт пайдаланатыныңызды және қай қолданбалар ең көп уақыт алатынын бақылаңыз. Нәтиже сізді таң қалдыруы мүмкін.
- Шынайы мақсат қойыңыз. Бірден толық бас тартудың қажеті жоқ. Мысалы, кешкі сағат 9-дан кейін қолданбау немесе әлеуметтік желілерді 30 минутпен шектеу – жақсы бастама.
- Телефон орнына не істейтініңізді ойластырыңыз. Экранға қол созу әдеті – көбінесе ішкі мазасыздық немесе жалығудан туындайды. Бұл сәттерде серуендеу, кітап оқу, дене жаттығуы немесе шығармашылықпен айналысу көмектеседі.
- Мотивацияны сақтаңыз. Кішкентай жетістіктер үшін өзіңізді мақтаңыз. Күнделік жүргізу немесе өз тәжірибеңізді жақындарыңызбен бөлісу – ішкі қолдауды арттырады.
Бұл тәсілдер біртіндеп жаңаша тәртіп қалыптастыруға ықпал етеді.
Цифрлық тепе-теңдікке жетудің жолы – өз мінез-құлқыңызды түсінуден басталады. Смартфон пайдалы құрал бола алады, егер ол өміріңізді билемесе. Қоршаған өмір шынайы әрі бай, егер оған шын көңіл бөлсеңіз. Экраннан бас тарту – өз өміріңізге қайта оралу деген сөз.
