Мазмұны
Прокрастинация – көптеген адамдардың күнделікті өмірінде кездесетін қиындықтардың бірі. Ол мақсаттарға жетуге кедергі жасап, өнімділікті төмендетеді әрі өзін-өзі қанағаттанбау сезімін тудырады. Көп жағдайда істерді кейінге қалдыру тек жалқаулық емес, психологиялық кедергілерге байланысты болады. Ішкі бөгеттерді түсіну және тиімді әдістерді қолдану уақыт пен міндеттерге бақылауды қайта қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл мақалада осы жағымсыз әдетпен күресудің нақты жолдары қарастырылады.
Істерді кейінге қалдыру себептерін түсіну
Жағдайды өзгертуге кіріспес бұрын, неге тапсырманы орындаудан қашқақтайтыныңызды анықтау маңызды. Кейде адам нәтиже қорқынышы немесе қате жіберу қаупінен тапсырманы бастауға ұялады. Мотивацияның жоқтығы да әрекетке кедергі келтіруі мүмкін — егер жұмыс мағынасыз болып көрінсе, оны бастау қиынға соғады. Қиындықтар немесе энергияның жетіспеушілігі де кейінге қалдыруға себеп болады. Мәселенің түп-тамырын білу тиімді шешімдерді таңдауды жеңілдетеді.
Прокрастинациямен күресудің нақты тәсілдері
Істерді кешіктіруді тиімді жеңу үшін сыналған құралдарды пайдалану және пайдалы әдеттер қалыптастыру қажет. Төменде осы жағдаймен күресуге көмектесетін кеңестер тізімі келтірілген.
Келесі ұсыныстарды қолданып көріңіз:
- ірі тапсырмаларды кішігірім бөліктерге бөліп, жұмыс көлемінен қорқынышты азайтыңыз;
- әр кезеңге нақты мерзімдер қойып, өз мүмкіндіктеріңізді ескеріңіз;
- «помидор» әдісі секілді таймерлерді қолданып, қысқа уақыт аралықтарында жұмыс істеңіз;
- алаңдататын нәрселерді азайтып, хабарламаларды өшіріп, жұмыс атмосферасын жасаңыз;
- маңызды кезеңдерді аяқтаған соң өзіңізді марапаттаңыз, бұл мотивацияны арттырады;
- істер тізімін жасап, ілгерілеуді көзбен көру және жұмысты ұйымдастыру үшін пайдаланыңыз;
- өткен кешігулер үшін өзіңізді жазаламаңыз, орнына осы сәтте не істеуге болатынына көңіл бөліңіз.
Бұл ұсыныстардың әрқайсысы шоғырлануды жақсартып, ішкі қарсылықты төмендетуге бағытталған.
Мақсатқа бірте-бірте жету әдісі
Ең қиыны – жұмысқа кірісу, әсіресе тапсырма үлкен болып көрінгенде. Біртіндеп алға жылжу тәсілі бастауды жеңілдетіп, мотивацияны сақтауға көмектеседі.
Қадамдық стратегия төмендегідей:
- Ең оңай жұмыс бөлігін анықтап, сонымен бастаңыз. Бұл психологиялық бөгетті алып, процесті іске қосады;
- Міндеттерді кезекпен орындай отырып, тек ағымдағы әрекетке назар аударыңыз. Мұндай тәсіл уайымды азайтады;
- Тіпті кішкентай да болса ілгерілеуді күнделікке немесе қосымшаға жазып отырыңыз. Оң әсер мотивацияны қолдайды;
- Уақыты өткен сайын тапсырмалардың көлемі мен қиындығын арттыра отырып, өз мүмкіндіктеріңізге бейімделіңіз.
Осы әдіс арқылы процесс саналы әрі бақылаулы болады.
Пайдалы әдеттер мен тәртіпті қалыптастыру
Ұзақ мерзімді нәтиже алу үшін тек бүгінгі прокрастинацияны жеңіп қана қоймай, өмір салтын өзгерту қажет. Бұл жаңа тұрақты мінез-құлық үлгілерін қалыптастыруға байланысты.
Әдеттерді қалыптастыру жөніндегі кеңестер:
- жоспарлау мен істерді талдауға жүйелі уақыт бөліңіз;
- жаңа әдетті бұрыннан бар рәсіммен байланыстырыңыз, мысалы таңертеңгі кофе немесе жаттығу;
- нәтижелерді тіркеп, өзгерістерді бақылаңыз;
- төзімді болып, бірден үлкен өзгерістер күтпеңіз — әдет қалыптасуы уақытты қажет етеді;
- эмоционалдық күйіңізге көңіл бөліп, күйзелістен сақтаныңыз.
Осылайша жаңа әдеттер ескі үлгілерді ығыстырып, тапсырмаларды орындау табиғи процесске айналады.
Психологиялық және физикалық жағдайға күтім жасау
Прокрастинация көбінесе ішкі жайсыздық, шаршау немесе эмоционалдық кернеудің әсерінен күшейеді. Қуатты қалпына келтіру үшін пайдалы әрекеттер:
- ұйқы мен демалыс режимін сақтап, организмнің қалпына келуін қамтамасыз ету;
- тыныштандыру техникасы мен тыныс алу жаттығуларын пайдалану;
- өзіңізге тым қатал болудан аулақ болу;
- қажет болса жақындардан немесе мамандардан қолдау сұрау.
Өзіңізге деген оң көзқарас стресс деңгейін төмендетіп, мотивацияны арттырады.
Прокрастинациямен күрес бір күндік әрекет емес, кешенді процесс әрі шыдамдылықты талап етеді. Жоғарыда айтылған тәсілдерді жүйелі түрде қолдана отырып, уақыт пен міндеттерді тиімді басқаруға қол жеткізуге болады. Мұндай жұмыс өнімділікті арттырып қана қоймай, жаңа жетістіктерге сенімділік береді.
