Мазмұны
Күнделікті өмірде біз жиі түрлі өтініштермен, ұсыныстармен немесе міндеттемелермен бетпе-бет келеміз. Көп жағдайда адам өзін ыңғайсыз сезінбеу үшін, өзгелердің көңілін қалдырмас үшін келісім беруге бейім тұрады. Бірақ үнемі «иә» деп айту адамның психологиялық тепе-теңдігіне, уақыт пен күш-қуатына кері әсерін тигізеді. Өз мүддеңді қорғап, қажетті сәтте «жоқ» деу — бұл эгоизм емес, жеке шекараларыңды құрметтеу. Бұл дағды адамға өзін еркін, сенімді әрі тыныш сезінуге көмектеседі.
Неліктен «жоқ» деп айтуды үйрену маңызды
Әрдайым келісім беріп отыру адамның шынайы қажеттіліктерін елеусіз қалдыруына себеп болуы мүмкін. Уақыт өте келе бұл эмоционалдық шаршауға, күйзеліске және өз-өзіне сенімсіздікке алып келеді. Адам өз шекарасын қорғай алмаса, оны басқа біреулердің басып кетуі оңай. Сонымен қатар, келісімге мәжбүр болу қарым-қатынаста тепе-теңдіктің бұзылуына да ықпал етеді. Сондықтан өз ойыңды ашық айтып, қажет кезде сыпайы түрде бас тарта білу — әрбір адамның психологиялық денсаулығы үшін маңызды қабілет.
«Жоқ» деп айтудың маңыздылығын түсінуге көмектесетін бірнеше себеп бар:
- жеке кеңістікті қорғауға мүмкіндік береді;
- артық күйзелісті болдырмайды;
- ашық әрі шынайы қарым-қатынасты нығайтады;
- энергияны тиімді бөлуге жол ашады;
- ішкі сенімділікті арттырады;
- өзгелердің қысымына қарсы тұруды үйретеді;
- маңызды істерге назар аударуға көмектеседі;
- өзін күтіп, тыныштықты сақтауға мүмкіндік береді;
- өзара құрметке негізделген ересек қатынастарды қалыптастырады.
Бұл себептердің әрқайсысы — жеке өмір сапасын жақсартуға және шынайы еркіндікке жол ашатын нақты дәлел.
«Жоқ» деп айтуды қалай үйренуге болады
Бұл дағдыны бірден меңгеру қиын болуы мүмкін, бірақ оны біртіндеп және саналы түрде қалыптастыруға болады. Төмендегі әдістер сізге бұл жолда көмек береді:
- Өз сезімдеріңізді мойындаңыз. Бас тартқыңыз келгенде ішкі түйсігіңізге қарсы келмеңіз. Бұл ниет сізді жаман адам етпейді, керісінше — ішкі шынайылығыңызды көрсетеді. Эмоцияңызды түсініп, өзіңізге адал болыңыз.
- Айтарыңызды нақты әрі анық жеткізіңіз. Бұлбұлдап, бұлыңғыр жауап берудің орнына шын көңілмен және қысқа да нұсқа сөйлеңіз. Белгісіз жауап үміт тудырып, кейін өкінішке соқтыруы мүмкін. Анық айтылған «жоқ» — түсінікті және құрметті жауап.
- Артық ақталмаңыз. Ұзақ түсіндірмелер өзіңіздің кінәлі екеніңізді дәлелдегіңіз келгендей әсер қалдыруы мүмкін. Қысқа әрі сабырлы себеп жеткілікті. Артық сөзден гөрі анық ұстаным маңыздырақ.
- Таныс ортада жаттығыңыз. Бастапқыда жақын адамдарыңызбен немесе айна алдында бас тарту сөйлемдерін қайталап көріңіз. Бұл сенімділікті арттырады және нақты жағдайларда қолдануды жеңілдетеді. Тәжірибе арқылы дағды қалыптасады.
- Альтернатива ұсыныңыз. Егер көмектесе алмасаңыз, басқа уақытта немесе басқа жолмен көмек көрсетуге ұсыныс білдіре аласыз. Бұл қарым-қатынасты сақтап қалуға көмектеседі. Бірақ шекараңызды ұмытпаңыз.
- Дене қимылына мән беріңіз. Қимыл-ишараңыз, дауыс ырғағы мен бет әлпетіңіз сөзіңізбен үндес болуы тиіс. Бұл сенімділік тудырады. Көзқарас пен тұрыс — сөзіңіздің салмағын арттырады.
- Үнсіздіктен қорықпаңыз. Аз-кем кідіріс ой жинауға уақыт береді. Бұл сізге автоматты түрде «иә» деп айтудан бас тартуға мүмкіндік жасайды. Тыныштық — ойланып сөйлеудің құралы.
Бұл тәсілдерді жүйелі түрде қолданып жүрсеңіз, бас тарту сіз үшін табиғи әрі жеңіл әрекетке айналады.
«Жоқ» деп айту — бұл дөрекілік емес, тұлғалық кемелдік белгісі. Ол өз шекараңызды қорғауға, уақытты саналы басқаруға және қарым-қатынасты шынайы ұстауға көмектеседі. Мұндай дағдысы бар адам басқалардың пікіріне тәуелді болмай, өміріне өзі жауап береді. Құрметпен айтылған бас тарту — адамдар арасындағы сенімді нығайтады. Уақыт өте келе бұл қабілет сіздің өмірлік тыныштығыңыздың негізіне айналады. Қажетті жерде «жоқ» деу — бұл өз құндылығыңызды тану мен ішкі еркіндігіңізге жасалған қадам.
