Күннің шығуы – таңғажайып табиғи құбылыс, ол ғасырлар бойы адамдарды өзіне тартты. Әлемнің түкпір-түкпіріндегі халықтар күннің шығуына ерекше мән беріп, оны аңыздар мен нанымдарға арқау еткен. Бұл құбылыстың ғылыми және мәдени тұрғыдан зерттелуі де қызықты әрі мәнді. Күннің алғашқы сәулесі жерге түскен сәтте басталатын таңғы көрініс адамзат тарихында суретшілер мен ақындардың шығармаларына шабыт берген. Енді осы ғажайып құбылыстың ерекшеліктерін бірегей деректермен таныстырайық.
- Күн шығуы – Жердің айналуынан туындайтын құбылыс.
- Күн шығу сәті Жердің әртүрлі аймақтарында әртүрлі уақытта болады, бұл жердің ендік пен бойлыққа байланысты өзгеруімен байланысты.
- Күннің алғашқы сәулелері атмосферадағы шаң, су буы мен газдардың сынуынан түрлі түсті болады.
- Күннің шығуын «алтын сағат» деп те атайды, себебі бұл уақытта фотосурет түсіру үшін тамаша жарықтық пайда болады.
- Астрономиялық күн шығу – күннің жоғарғы жиегі көкжиектен көрінген сәт.
- Полярлық аймақтарда күн шығуы айтарлықтай ерекше: полярлық күндер мен түндер ұзақ уақытқа созылуы мүмкін.
- Күннің шығуы, әсіресе жаз айларында, бірқатар жануарлардың белсенділігі басталатын уақыт болып табылады.
- Тауларда немесе биік жерлерде күннің шығуы әдеттегіден ертерек байқалады.
- Күн шығуы кезінде аспанның түсі көк пен қызыл аралығындағы түрлі реңктерге боялады.
- Жердің атмосферасы күн сәулелерін ылғалдап, оны жұмсартады, сол арқылы таңертеңгі жарық кешкіге қарағанда әлдеқайда нәзік болады.
- Ежелгі египеттіктер күннің шығуын құдай Ра-ның қайта туылуы ретінде қарастырған.
- «Астрономиялық шапақ» деп аталатын құбылыс күн шығуына дейін бірнеше минут бұрын аспанда көрінеді.
- Күннің шығуы мен батуының уақыты күн сайын бірнеше минутқа өзгереді.
- Күн шығысы уақытында ультракүлгін сәулелер әлсіз болады, сондықтан көзге зияны аз.
- Кейбір діни дәстүрлерде күн шығу кезінде дұға оқып, құлшылық етудің ерекше мәні бар.
- Күн шығысын бақылау көптеген адамдар үшін тыныштандыратын медитация немесе ойлау уақыты болып табылады.
- Сәулелер көкжиектен шыққан кезде олардың сыну бұрышы үлкен болады, сондықтан күн дискісі көкжиектен көрінбестен бұрын-ақ жарық байқалады.
- Әлемнің түрлі қалаларында күннің шығуын тамашалауға арналған арнайы бақылау орындары бар.
- Күннің шығу уақыты жыл мезгіліне байланысты өзгеріп тұрады.
- Күннің шығуы ең әдемі көріністердің бірі болып саналады, әсіресе ашық немесе бұлтты аспанмен бірге болса.
- Ауа райы бұлтты болған кезде күннің шығуы ерекше түстер палитрасын ұсынады.
- Бір сағат бұрын аспан күңгірт көк болып, жарық біртіндеп пайда болады.
- Күн шығысы адамның биологиялық сағатына әсер етіп, ағзаның оянуына септігін тигізеді.
- Күн шыққаннан кейінгі алғашқы 10 минут табиғаттағы ең тыныш сәттер болып табылады.
- Күн шығысын аңғару үшін кейде тауға немесе биік жерлерге шығуға тура келеді, өйткені төменде көкжиек көрінбейді.
Күннің шығуы – табиғаттың ең әсерлі және рухани толғаныстарға жетелейтін сәттерінің бірі. Бұл құбылыс адамға жаңа күннің басталғанын білдіріп, ішкі күш пен үміт сыйлайды. Әлемнің әр жерінде оны бақылап, таңертеңгі тыныштықты сезіну мүмкіндігі бар. Күннің шығуын тамашалау әрдайым адамды терең ойға жетелеп, әлемнің әсемдігін еске салады.
