Апартеид режимі – Оңтүстік Африка Республикасында 20-шы ғасырдың ортасынан 1994 жылға дейін жалғасқан нәсілдік бөліну мен дискриминацияның жүйесі. Бұл режимнің мақсаты – ақ нәсілділердің үстемдігін қамтамасыз ету және қара нәсілділерді қоғамдық өмірден шеттету болды. Апартеидтің пайда болуы мен оның әсерлері туралы қызықты фактілермен танысайық.
- Апартеид термины африкаанс тілінен «бөліну» дегенді білдіреді.
- Апартеид режимі 1948 жылы Ұлттық партияның билікке келуімен басталды.
- Режимнің негізі нәсілдік бөлініс пен дискриминация заңдарын енгізу болды.
- 1950 жылы «Нәсілдер арасындағы қатынастар туралы заң» қабылданды.
- Бұл заң қара нәсілділер мен ақ нәсілділердің құқықтарын қатты шектеді.
- 1952 жылы «Салтанатты билеттер» жүйесі енгізілді, бұл қара нәсілділердің қозғалысын бақылауға мүмкіндік берді.
- 1960 жылы Шарпевилде демонстрация барысында полиция 69 адамның өлімін себебі болды.
- Осының нәтижесінде халықаралық қауымдастықтың наразылығы күшейді.
- Апартеидтің негізгі мақсаты қара нәсілділерді саяси, экономикалық және әлеуметтік өмірден шеттету болды.
- 1976 жылы Soweto көтерілісі кезінде мыңдаған жастар саяси құқықтар үшін күресті.
- Апартеидтің заңдары қоғамдық қызметтер мен мектептерде нәсілдік бөліністі күшейтті.
- 1980 жылдары Оңтүстік Африкаға қарсы халықаралық санкциялар енгізілді.
- 1990 жылы Нельсон Мандела түрмеден шығарылды, бұл апартеидтің аяқталуына алғашқы қадам болды.
- 1994 жылы Оңтүстік Африкада алғашқы көп партиялы сайлау өтті.
- Нельсон Мандела елдің алғашқы қара нәсілді президенті болды.
- Апартеид режимі 46 жылға созылды.
- Апартеидке қарсы күреске әлемнің көптеген елдері қолдау көрсетті.
- 1970 жылдары Оңтүстік Африкада қарулы қарсыласу күшейді.
- ANC (African National Congress) апартеидке қарсы басты ұйым болды.
- 1980 жылдары Оңтүстік Африкада бейбіт демонстрациялар жиі өтті.
- Апартеид кезеңінде қара нәсілділердің білім алу мүмкіндігі шектелді.
- Нәсілдік кемсітушілік Оңтүстік Африка экономикасына теріс әсер етті.
- Білім беру жүйесі нәсілдік ерекшеліктерге негізделді.
- 1985 жылы Оңтүстік Африка үкіметі апартеид заңдарын біртіндеп жеңілдетуді бастады.
- БҰҰ апартеидті адамзатқа қарсы қылмыс деп жариялады.
- 1993 жылы Нельсон Мандела мен Фредерик де Клерк Нобель бейбітшілік сыйлығын алды.
- 1994 жылы апартеидтің ресми түрде жойылуымен жаңа конституция қабылданды.
- Оңтүстік Африкада демократиялық институттар құрылды.
- Апартеидтің зардаптары Оңтүстік Африка қоғамында әлі де сезілуде.
- Режимнің аяқталуының нәтижесінде әлеуметтік теңдікті қалыптастыруға бағытталған реформалар жүргізілді.
- Апартеидтің тарихы әлемдегі көптеген елдер үшін сабақ болды.
- Апартеидтің әлеуметтік-экономикалық салдары қара нәсілділер үшін қиындықтарға әкелді.
- 2000 жылдары апартеид кезеңіндегі қателіктерді түзету үшін жобалар басталды.
- Апартеидтің тарихы Оңтүстік Африка мәдениетінде терең із қалдырды.
- Оңтүстік Африкада апартеидтен кейінгі кезеңнің ерекшеліктері мен қиындықтары әлі де зерттелуде.
Апартеид режимінің тарихы – адамзаттың нәсілдік дискриминациямен күрестегі күрделі және маңызды беті. Бұл режимнің жойылуы әлеуметтік әділеттілікке қол жеткізу жолындағы маңызды қадам болды. Нельсон Мандела мен оның серіктестерінің ерлігі мен табандылығы арқасында Оңтүстік Африка жаңа, демократиялық дәуірге қадам басты. Алайда апартеидтің мұрасы қоғамдағы теңсіздік пен алшақтықтың әлі де бар екенін көрсетеді, сондықтан бұл мәселе әлі күнге дейін өзектілігін жоғалтпайды.
