Азаматтық соғыс туралы 38 қызықты факт

Азаматтық соғыс – адамзат тарихындағы ең қасіретті оқиғалардың бірі. Бұл соғыстардың сипаты, салдары мен себептері әртүрлі болғанымен, олар қоғамдарды бөліп, мемлекеттердің тағдырын өзгерткен. Азаматтық соғыстар көбінесе ішкі саяси немесе экономикалық қайшылықтардың ушығуынан туындайды. Әлем тарихында мұндай қақтығыстар көптеген елдерде орын алды және олар адам өміріне, экономикаға және мәдениетке үлкен зиян келтірді. Төменде азаматтық соғыстар туралы қызықты және маңызды деректер тізбегі берілген.

1. Азаматтық соғыс дегеніміз – бір мемлекеттің ішінде екі немесе одан да көп қарсылас топтардың арасында болатын қарулы қақтығыс.
2. Азаматтық соғыстар көбінесе мемлекеттік басқару, этникалық, діни немесе әлеуметтік теңсіздік мәселелерінен туындайды.
3. Әлемдегі ең әйгілі азаматтық соғыстардың бірі 1861-1865 жылдардағы АҚШ-тағы Азаматтық соғыс болды.
4. АҚШ-тағы азаматтық соғыстың негізгі себебі – құлдық мәселесі мен оңтүстік және солтүстік штаттар арасындағы экономикалық айырмашылықтар болды.
5. АҚШ-тағы Азаматтық соғыста 600,000-нан астам адам қаза тапты, бұл сол кездегі елдің халқының шамамен 2%-ын құрады.
6. Испанияда 1936-1939 жылдары болған азаматтық соғыс франкистер мен республикалықтар арасындағы қақтығыспен ерекшеленді.
7. Испаниядағы азаматтық соғыс нәтижесінде елде Франконың диктатурасы орнады, ол 1975 жылға дейін жалғасты.
8. Ресейде 1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейін азаматтық соғыс басталып, ол 1922 жылға дейін созылды.
9. Ресейдегі азаматтық соғыстың негізгі қарсыластары – қызылдар (большевиктер) мен ақтар (контрреволюционерлер) болды.
10. Ресейдегі азаматтық соғыста 10 миллионға жуық адам қаза тапты, оның ішінде аштықтан, аурулардан және репрессиялардан зардап шеккендер болды.
11. Вьетнамда 1955-1975 жылдары болған азаматтық соғыс Солтүстік Вьетнам мен Оңтүстік Вьетнам арасындағы күреспен сипатталды.
12. Вьетнамдағы азаматтық соғыс барысында АҚШ Оңтүстік Вьетнамды қолдап, кең ауқымды әскери көмек көрсетті.
13. Вьетнамдағы азаматтық соғыс нәтижесінде ел екіге бөлініп, солтүстік социалистік режимге өтті.
14. Вьетнамдағы азаматтық соғыстың аяқталуынан кейін ел қайта біріктіріліп, социалистік Вьетнам Республикасы құрылды.
15. Нигерияда 1967-1970 жылдары болған азаматтық соғыс Биафра қақтығысы деп аталады.
16. Нигериядағы азаматтық соғыс мұнайға бай Биафра аймағының тәуелсіздік алу талпыныстарынан туындады.
17. Нигериядағы соғыс салдарынан 1-3 миллион адам аштықтан және соғыс әрекеттерінен қаза тапты.
18. Ливанның азаматтық соғысы 1975-1990 жылдары аралығында орын алып, ондаған этникалық және діни топтардың арасындағы қақтығыстармен ерекшеленді.
19. Ливандағы соғыстың нәтижесінде елдің инфрақұрылымы толықтай дерлік жойылды.
20. Суданда 1983-2005 жылдары болған азаматтық соғыс 2 миллионнан астам адамның өмірін қиды.
21. Судандағы азаматтық соғыс негізінен Солтүстік және Оңтүстік Судан арасындағы діни және этникалық айырмашылықтардан туындады.
22. Судандағы соғыстың нәтижесінде Оңтүстік Судан тәуелсіз мемлекет ретінде 2011 жылы құрылды.
23. Югославиядағы азаматтық соғыс 1991-2001 жылдары аралығында болды және Балқан аймағын бөліп жіберді.
24. Югославиядағы соғыс салдарынан ел бірнеше тәуелсіз мемлекетке ыдырады, олардың ішінде Хорватия, Сербия, Босния және Герцеговина бар.
25. Сириядағы азаматтық соғыс 2011 жылы басталып, әлі күнге дейін жалғасуда.
26. Сириядағы соғыс 500,000-нан астам адамның өмірін қиды және миллиондаған адам босқындарға айналды.
27. Анголадағы азаматтық соғыс 1975-2002 жылдары аралығында өтті, бұл Африкадағы ең ұзақ соғыстардың бірі болды.
28. Анголадағы соғыстың негізгі себептері – этникалық және саяси қайшылықтар, сонымен қатар сыртқы державалардың ықпалы.
29. Либериядағы азаматтық соғыс 1989-2003 жылдары аралығында болып, елдің экономикасы мен әлеуметтік құрылымын толығымен қиратты.
30. Либериядағы соғыс салдарынан 250,000-нан астам адам қаза тапты және миллионнан астам адам босқын болды.
31. Колумбиядағы азаматтық соғыс 1964 жылдан бері жалғасып келеді және есірткі саудасы, партизандық қозғалыстар мен үкімет арасындағы қақтығыстармен сипатталады.
32. Колумбиядағы соғыста жүз мыңдаған адам қаза тауып, миллиондаған адам қоныс аударуға мәжбүр болды.
33. Гватемаладағы азаматтық соғыс 1960-1996 жылдары аралығында болып, 200,000-нан астам адам қаза тапты.
34. Гватемаладағы соғыс негізінен үкімет күштері мен солшыл партизандар арасындағы қақтығыспен өтті.
35. Сальвадордағы азаматтық соғыс 1980-1992 жылдары аралығында өтті және оның нәтижесінде 75,000-нан астам адам қаза тапты.
36. Сальвадордағы соғыс солшыл көтерілісшілер мен үкімет күштері арасындағы күреспен сипатталды.
37. Шри-Ланкадағы азаматтық соғыс 1983-2009 жылдары аралығында болды және тамилдік сепаратистер мен үкімет күштері арасындағы қақтығыс ретінде өтті.
38. Шри-Ланкадағы соғыс нәтижесінде 100,000-нан астам адам қаза тапты.

Азаматтық соғыстар тарихта үлкен із қалдырып, мемлекеттің құрылымын, халықтың өмірін және мәдениетті түбегейлі өзгертуге қабілетті болды. Мұндай соғыстардың қайғылы салдары ұрпақтарға жалғасып, елдердің даму жолын айқындаған. Азаматтық соғыстардың алдын алу үшін бейбітшілік пен келісімге ұмтылу – әрбір қоғамның маңызды міндеті. Қазіргі заманда халықаралық қауымдастық мұндай қақтығыстарды болдырмауға және бейбіт шешімдер табуға күш салуда.