Ирандағы революция 1979 жылы әлемді дүр сілкіндірген және елдің болашақ бағытын толықтай өзгертетін оқиға болды. Бұл революция халықтың жылдар бойы жинақталған наразылығын білдіріп, елдегі саяси, әлеуметтік және мәдени өзгерістерге алып келді. Иран халқы бұл революция арқылы өздерінің дәстүрлі құндылықтарын қорғауды мақсат етті. Осы тарихи оқиға туралы бірнеше маңызды фактілерді қарастырып көрейік.
- Ирандағы революция 1979 жылы ресми түрде 11 ақпанда жеңіспен аяқталды.
- Революцияның басты көшбасшысы аятолла Хомейни болды.
- Революциядан кейін Иран Ислам Республикасы құрылды.
- Шах Мохаммед Реза Пехлеви Ираннан қашуға мәжбүр болды.
- Революция нәтижесінде Ирандағы монархия жойылып, исламдық басқару жүйесі енгізілді.
- Аятолла Хомейни Франциядан оралып, Иранның жоғарғы жетекшісі болды.
- Ирандағы революцияның себептерінің бірі – Шах режимінің авторитарлық билігі мен Батыспен тығыз байланысы болды.
- Революция кезінде 2000-нан астам адам қаза тапты.
- Революцияның нәтижесінде Иранда әйелдер құқықтары қатты шектелді, мысалы, хиджаб кию міндетті болды.
- 1979 жылы 4 қарашада революцияның бір бөлігі ретінде Иран студенттері АҚШ елшілігін басып алып, 52 америкалықты кепілге алды.
- Елдегі экономикалық дағдарыс және әлеуметтік теңсіздік революцияның басты себептері болды.
- Революцияның алдында Иранда «Ақ революция» деп аталатын реформалар жүргізілген болатын, бірақ олар халықтың көңілінен шықпады.
- Иран революциясының әсері Орта Шығыс аймағындағы саяси жағдайға үлкен ықпал етті.
- Иран революциясынан кейін АҚШ пен Иран арасындағы қарым-қатынас күрт нашарлады.
- Ирандағы революция әлемдегі исламистік қозғалыстарға серпін берді.
- Шахтың денсаулығы нашарлап, ол 1980 жылы Египетте қайтыс болды.
- Революция барысында мұнай экспортынан түскен кірістердің төмендеуі елдің экономикасына үлкен соққы болды.
- Хомейнидің билікке келуі Иранда шариғат заңдарының күшейтілуіне алып келді.
- Иран революциясының басты ұрандарының бірі «Марқұмдарға еркіндік, мұсылмандарға тәуелсіздік» болды.
- Революцияның әсерінен Иранның көптеген зиялы қауымы мен кәсіпкерлері елден кетуге мәжбүр болды.
Иран революциясы – ХХ ғасырдың ең маңызды тарихи оқиғаларының бірі, ол тек Иранның өзінде ғана емес, бүкіл әлемде терең әсер қалдырды. Бұл революция Иранның ішкі және сыртқы саясатына айтарлықтай өзгерістер әкелді. Сонымен қатар, ол исламистік қозғалыстардың әлемдегі саяси күш ретінде күшеюіне негіз болды. Революцияның салдары бүгінгі күнге дейін Иран халқының өмірінде және елдің дамуында көрініс табуда.
