Варшава көтерілісі – Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде неміс оккупанттарына қарсы поляк халқының батырлық күресінің ең үлкен әрі қайғылы эпизодтарының бірі. 1944 жылы 1 тамызда басталған бұл көтеріліс сол кездегі Варшаваның тарихындағы маңызды бетбұрыс болды. Поляк армиясы мен қала тұрғындары өз елінің бостандығы үшін күресті, бірақ бұл күрес көптеген қиындықтарға толы болды. Варшава көтерілісі туралы көптеген деректер осы оқиғаның қаншалықты трагедиялы әрі маңызды болғанын көрсетеді.
- Варшава көтерілісі 1944 жылы 1 тамызда басталды.
- Көтеріліс Польшада неміс оккупациясына қарсы бағытталған ең үлкен қарулы қозғалыс болды.
- Поляк Армиясының құрамында шамамен 40 000–50 000 сарбаз болды.
- Көтеріліс 63 күнге созылды.
- Көтерілістің басты мақсаты – Варшаваны неміс басқыншыларынан азат ету және Польшаның тәуелсіздігін қалпына келтіру болды.
- Көтеріліс Варшава қаласында ғана емес, оның айналасындағы аудандарда да жүргізілді.
- Польша үкіметі көтеріліске қолдау көрсетуге тырысты, бірақ Кеңес әскерінің көмек көрсетуге қатысты саяси келіспеушіліктері бұл көмекті шектеді.
- Көтерілісті ұйымдастырушылардың бірі – Польша Үкіметінің Лондонда орналасқан эмиграциялық үкіметі болды.
- Көтеріліс басталған кезде қалада шамамен 1 миллион адам өмір сүрді.
- Варшава көтерілісі кезінде неміс әскері күшейтілген контратакалар жасап, қалаға ауыр артиллерия мен әуе соққыларын жасады.
- Неміс әскерлері қаладағы бейбіт тұрғындарды жаппай жазалады.
- Кеңес әскерлері Висла өзенінің арғы бетінде тұрғанына қарамастан, көтерілісшілерге көмек көрсетпеді.
- Кеңес әскерінің көмегі тек қазан айының басында келді, бірақ ол кезде көтерілісшілердің күші сарқылған еді.
- Көтеріліс барысында неміс әскері қаладағы бүкіл ғимараттарды бомбалап, жойды.
- Варшава көтерілісінің нәтижесінде қаланың 85% жойылды.
- Көтеріліс кезінде шамамен 200 000 поляк қаза тапты.
- Көтеріліс кезінде 20 000-нан астам неміс сарбазы қаза тапты.
- Қаладағы көптеген тарихи ескерткіштер мен ғимараттар толығымен жойылды.
- Көтерілістен кейін тірі қалған бейбіт тұрғындар мен көтерілісшілер концлагерьлерге жіберілді.
- Варшава көтерілісі кезінде 25 000-нан астам поляк сарбазы тұтқынға алынды.
- Көтерілістің басты көшбасшыларының бірі – Тадеуш Бур-Коморовский болды.
- Поляк Армиясы 1944 жылы 2 қазанда ресми түрде берілді.
- Көтеріліс кезінде Варшавада электр энергиясы мен су жабдықтау жүйелері бұзылды.
- Неміс оккупациясы кезінде Варшавада азық-түлік пен дәрі-дәрмек тапшылығы болды.
- Көтеріліс кезінде жергілікті тұрғындар астыртын ауруханалар ұйымдастырып, жараланған сарбаздарға көмектесті.
- Варшава көтерілісіне жасөспірімдер мен әйелдер де қатысты.
- Көтеріліс кезінде қолданылған қару-жарақтың көп бөлігі ескі және жеткіліксіз болды.
- Көтеріліс барысында поляктар өздерінің радиостанцияларын құрып, «Блискавица» деп аталатын астыртын радио хабарларын таратты.
- Кеңес әскерінің қаланы неміс әскерінен толық босатуы тек 1945 жылдың қаңтарында жүзеге асты.
- Варшава көтерілісінен кейін қаладағы өмір сүру жағдайлары өте нашарлады.
- Варшава көтерілісі Польша халқының ерлігі мен тәуелсіздікке деген ұмтылысының символы болып табылады.
- Көтеріліс кезінде көптеген поляк зиялылары мен мәдени қайраткерлері қаза тапты.
- Варшава көтерілісі Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде неміс оккупациясына қарсы ең үлкен қарсылық болды.
- 1944 жылдың қазан айында Варшава толықтай неміс әскерінің бақылауына өтті.
- Варшава көтерілісі туралы көптеген фильмдер, кітаптар мен құжаттар жасалды.
- 1945 жылы соғыстан кейін Польшада Варшава көтерілісінің батырларына арнап мемориалдар мен ескерткіштер орнатылды.
- Көтеріліс нәтижесінде қаладағы көптеген мектептер, ауруханалар мен кітапханалар жойылды.
- Варшава көтерілісі халықаралық қауымдастықтың назарын Польшадағы жағдайға аударды.
- Көтеріліс кезінде неміс әскерлері Варшава геттосының қалған тұрғындарын жаппай өлтірді.
- Көтеріліс кезінде поляк армиясы неміс әскерінің көптеген танктері мен әскери техникасын жойды.
Варшава көтерілісі поляк халқының бостандық пен тәуелсіздікке деген талпынысының көрінісі болды. Бұл күрес поляктардың өз еліне деген шексіз махаббатын және батылдығын көрсеткен. Көтеріліс ауыр шығындарға қарамастан, Польша тарихында маңызды орын алады. Варшава көтерілісі арқылы поляктар өздерінің еркіндік жолындағы күресінің мәңгілік символын жасады.
