Мартин Лютер – тарихтағы ең маңызды діни реформаторлардың бірі. Оның аты бүгінгі күнге дейін протестанттық қозғалыстың бастаушысы ретінде белгілі. Лютердің ілімі орта ғасырлардағы католик шіркеуінің билігіне үлкен сынақ болды. Оның идеялары көптеген өзгерістерге әкеліп, Еуропаның діни ландшафтысын түбегейлі өзгертті.
- Мартин Лютер 1483 жылы 10 қарашада Германияның Эйслебен қаласында дүниеге келді.
- Лютер 1501 жылы Эрфурт университетіне оқуға түсті, онда философия бойынша бакалавр дәрежесін алды.
- 1505 жылы ол заңгерлік мамандықты тастап, монах болуды шешті және Августин орденіне кірді.
- 1512 жылы Лютер Виттенберг университетінде теология докторы дәрежесін алды.
- Лютер 1517 жылы 31 қазанда 95 тезисін Виттенберг шіркеуінің есігіне ілді, бұл оқиға Реформацияның басталуы деп саналады.
- Лютер 95 тезисінде индульгенция сатуға қарсы шықты, өйткені бұл күнәлардан құтылу мүмкін емес деп есептеді.
- Лютердің «De Captivitate Babylonica Ecclesiae» (Шіркеудің вавилондық тұтқындауы туралы) кітабы католик шіркеуіне қарсы негізгі еңбектерінің бірі болды.
- 1520 жылы Лютер Рим Папасы Лев X-дан отлучен болу қаупіне қарамастан, шіркеу догмаларымен келіспейтіндігін жалғастырды.
- Лютердің отлучение туралы бұйрығы 1521 жылы жүзеге асырылды.
- Лютер 1521 жылы Вормс Диетінде Рим Папасы мен император Карл V алдында өз ұстанымдарын қорғады.
- Вормстағы мәлімдемесінен кейін Лютер бірнеше ай бойы Вартбург қамалында жасырынып жүрді.
- Вартбургте жүргенде Лютер Жаңа Өсиетті грек тілінен неміс тіліне аударды.
- Лютердің неміс тіліндегі аудармасы халық арасында кең тарады және неміс тілінің дамуына үлкен ықпал етті.
- 1525 жылы Лютер Катарина фон Бора есімді бұрынғы монах әйелмен үйленді.
- Лютердің үйленуі католик шіркеуінің целибат талаптарына қарсы маңызды қадам болды.
- Лютер мен Катаринаның алты баласы болды.
- 1529 жылы Лютер Меланхтонмен бірге Аугсбург конфессиясын жазып, бұл құжат протестанттық сенімнің негізгі қағидаттарын бекітті.
- Лютер мектеп реформасы мен білім беру саласындағы реформаларды белсенді қолдады.
- Лютердің қызметі діни ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік және саяси өзгерістерге де әсер етті.
- Лютер өлім жазасына қарсы болды және оны адамзатқа қайшы деп есептеді.
- Лютердің «Бостандық туралы трактат» атты еңбегі христиан сеніміндегі ішкі еркіндікті сипаттайды.
- Лютер әр адам Құдаймен тікелей байланыста бола алатынын насихаттады, бұл Рим-католик шіркеуінің беделін әлсіретті.
- Лютер литургиялық реформаларды енгізіп, құлшылықтарды неміс тіліне ауыстырды.
- Лютердің «Ескі және Жаңа өсиет туралы қысқаша түсініктеме» еңбегі библиялық түсініктерге жаңа көзқарас ұсынды.
- Лютер Антисемитизмді насихаттап, еврейлерге қарсы бірнеше жазбалар жазды.
- Лютердің антисемиттік көзқарастары кейінірек сынға ұшырады және тарихи контексте қайта қаралды.
- Лютердің еңбектері Франция, Швейцария және Нидерландыдағы протестанттық қозғалыстарға шабыт берді.
- Лютер музыкалық талантқа ие болып, бірқатар діни әндер мен гимндер жазды.
- Оның ең танымал гимндерінің бірі «Ein feste Burg ist unser Gott» («Құдай – біздің мықты қамалымыз») болып табылады.
- Лютердің реформаторлық қызметі неміс тіліндегі алғашқы протестанттық библияның пайда болуына әкелді.
- Лютер әліпбидің ықшамдалуын және неміс орфографиясын жеңілдетуді қолдады.
- Лютер Германияның әртүрлі қалаларында дәрістер оқып, Реформацияның қағидаттарын насихаттады.
- Лютер 1546 жылы 18 ақпанда Эйслебенде қайтыс болды.
- Лютердің жерлеу рәсімі Виттенбергтегі қасиетті шіркеуде өтті.
- Лютердің өмірі мен қызметі көптеген суретшілер мен жазушыларға шабыт берді.
- Лютердің мұрасы Германияда ғана емес, әлемдік масштабта да маңызды болып қалды.
- Лютердің қызметі нәтижесінде көптеген елдерде протестанттық шіркеулер құрылды.
- Лютердің идеялары білім беру жүйесіне, әлеуметтік әділеттілікке және азаматтық құқықтарға үлкен ықпал етті.
- Лютерді еске алу күні Германияда 31 қазанда атап өтіледі, бұл күні Реформация күні деп аталады.
Мартин Лютердің өмірі мен қызметі Еуропадағы және әлемдегі діни, әлеуметтік және мәдени өзгерістерге үлкен әсер етті. Оның идеялары мен еңбектері бүгінгі күнге дейін өзекті болып табылады, ал Лютердің реформаторлық қызметі әлемдегі көптеген адамдар үшін үлгі болуда. Лютердің өмір жолы оның батылдығы мен сеніміне дәлел болып, тарихта мәңгілік орын алды.
