Реформация – Еуропа тарихындағы ең маңызды кезеңдердің бірі. Ол XVI ғасырда басталып, қоғамның барлық салаларына терең өзгерістер әкелді. Бұл діни, саяси және мәдени қозғалыс көптеген реформаларға, қақтығыстарға және жаңа идеялардың таралуына себеп болды. Реформацияның басталуы, оның себебі мен салдары қазіргі заманға дейін өзектілігін жоғалтпаған. Төменде осы тарихи кезеңнің маңызды деректерінің тізімін ұсынамыз:
- Реформация қозғалысы XVI ғасырдың басында Германияда басталды.
- Реформацияның негізін қалаушы Мартин Лютер 1517 жылы Виттенберг шіркеуінің есігіне «95 тезисін» шегелеп қойды.
- Лютердің «95 тезисі» Рим-католик шіркеуінің индульгенцияларды сатуының заңсыздығына қарсы шықты.
- Мартин Лютер Латын тілінен Библияны неміс тіліне аударды.
- Лютердің Библияны аударуы неміс тілі мен мәдениетінің дамуына үлкен ықпал етті.
- Реформация кезеңінде кітап баспасы кеңінен тарала бастады, бұл жаңа идеялардың тез таралуына ықпал етті.
- Реформация нәтижесінде көптеген жаңа протестанттық шіркеулер құрылды.
- Протестанттық шіркеулер католиктік шіркеуге қарсы бағытталған діни ілімдерді ұстанды.
- Реформация католик шіркеуінің саяси билігін әлсіретті.
- Англиядағы Реформация Генрих VIII патшаның Рим папасынан тәуелсіздігін жариялаумен басталды.
- Генрих VIII 1534 жылы Англия шіркеуінің басшысы ретінде өзіне заңды мәртебе берді.
- Реформация барысында бірнеше діни соғыстар болды, олардың ішінде ең әйгілісі Тридцатилетняя война (1618–1648 жж.) болып табылады.
- Реформация Нидерландыда да кең таралды, бұл елдің тәуелсіздікке ұмтылуына ықпал етті.
- Жан Кальвин Реформацияның екінші басты көшбасшысы болды және оның ілімі Кальвинизм деп аталды.
- Кальвиннің ілімі Швейцария мен Францияда үлкен әсерге ие болды.
- Кальвинизмнің негізі – құдайдың алдын ала белгілеу доктринасы болды.
- Кальвинизм Нидерландыдағы, Шотландиядағы және Американың кейбір колонияларындағы негізгі діни ілімге айналды.
- Жан Кальвин Женева қаласын реформаторлық орталыққа айналдырды.
- Женевадағы реформалар қатаң тәртіп пен моральдық нормаларға негізделді.
- Реформация барысында католик шіркеуі контрреформация қозғалысын бастады.
- Контрреформация барысында Трент соборы (1545–1563 жж.) өткізілді.
- Трент соборында католик шіркеуінің доктринасы күшейтілді және қайта анықталды.
- Контрреформация барысында иезуиттер ордені құрылды.
- Иезуиттер католик шіркеуінің негізгі қорғаушыларының бірі болды және білім беру мен миссионерлік қызметке баса назар аударды.
- Реформация барысында діни кітаптар мен мәтіндер кеңінен таратылды.
- Сол кезеңде Еуропада алғашқы зайырлы мемлекеттер пайда бола бастады.
- Реформация ұлттық мемлекеттердің қалыптасуына ықпал етті.
- Реформация Германиядағы шаруалар көтерілісіне себепкер болды (1524–1525 жж.).
- Шаруалар көтерілісі Лютердің идеяларына негізделген, бірақ ол көтерілісті қолдамады.
- Лютердің идеялары университеттерде және оқушылар арасында кең таралды.
- Протестанттық шіркеулерде ғибадат тек ұлттық тілде жүргізілді.
- Лютердің ілімі дін мен мемлекеттің ара қатынасын қайта қарастыруға әкелді.
- Лютердің «Құдайдың алдындағы барлық адамдар тең» деген пікірі әлеуметтік теңдік идеясын дамытты.
- Протестанттық шіркеулерде икондар мен мүсіндерден бас тарту басталды.
- Реформация нәтижесінде көптеген католиктік монастырлар жабылды.
- Реформация Франциядағы діни қақтығыстарға алып келді, бұл кейіннен Варфоломей түні (1572 ж.) деп аталатын жаппай қырғынға әкелді.
- Католиктер мен протестанттар арасындағы қақтығыстар Еуропадағы саяси картаның өзгеруіне ықпал етті.
- Реформация нәтижесінде Лютерандық, Англикандық, және Кальвинистік шіркеулер пайда болды.
Реформация Еуропада діни плюрализмнің бастауына себеп болды, бұл әртүрлі діни топтардың дамуына және олардың арасындағы бәсекелестікке әкелді. Бұл қозғалыс қазіргі заманғы құқықтық және саяси жүйелердің негіздерін қалауға ықпал етті. Реформацияның ықпалы тек дінмен шектелмей, бүкіл қоғамның әлеуметтік және мәдени өзгерістеріне ықпал етті. Осылайша, Реформация Еуропа тарихында жаңа дәуірдің бастауын белгіледі.
