Адам құқықтары декларациясы туралы 43 қызықты факт

Адам құқықтары декларациясы – әлемдегі әрбір адамның негізгі құқықтарын қорғауға арналған маңызды құжат. Бұл құжат БҰҰ-ның негізгі құжаттарының бірі ретінде адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау бағытында үлкен рөл атқарады. Ол құқықтардың халықаралық деңгейде танылуы мен құрметтелуіне ықпал етеді. Адам құқықтары декларациясының тарихы мен мазмұны туралы көптеген маңызды фактілер бар.

1. Адам құқықтары декларациясы 1948 жылдың 10 желтоқсанында қабылданған.
2. Бұл құжат БҰҰ Бас Ассамблеясында Парижде қабылданған.
3. Декларацияның толық атауы – «Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы».
4. Декларация адам құқықтары саласындағы алғашқы халықаралық құжат болып табылады.
5. Адам құқықтары декларациясы 30 баптан тұрады.
6. Декларацияның басты мақсаты – барлық адамдардың негізгі құқықтарын қорғау.
7. Құжатта әр адамның теңдігі мен қадір-қасиеті басты орынға қойылады.
8. Декларацияның 1-бабында «Барлық адамдар еркін және құқықтар мен қадір-қасиетте тең болып туылады» деп жазылған.
9. Декларацияның 2-бабында барлық адамдарға құқықтар мен бостандықтар тең дәрежеде берілетіні айтылады, нәсіліне, жынысына, тіліне немесе дініне қарамастан.
10. Құжатта адамның өмір сүруге, бостандыққа және жеке қауіпсіздікке құқығы қорғалады (3-бап).
11. 4-бап құлдық пен құл саудасына тыйым салады.
12. 5-бапта ешкім азаптау мен қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе қадір-қасиетін қорлайтын іс-әрекеттерге ұшырамауы тиіс деп көрсетілген.
13. Декларацияның 6-бабы заң алдында барлық адамдардың тең екендігін айқындайды.
14. 7-бапта заң алдында барлығы бірдей қорғалады деп айтылған.
15. Әр адамның әділ сот қарауына құқығы бар (8-бап).
16. 9-бап бойынша ешкімді негізсіз қамауға алуға, ұстауға немесе жер аударуға болмайды.
17. Әр адамның өз елінен кетуге және өз еліне оралуға құқығы бар (13-бап).
18. 14-бапта адамдардың қудалау жағдайында басқа елдерден баспана іздеуге құқығы бар деп көрсетілген.
19. Декларацияда азаматтық алу құқығы қорғалған (15-бап).
20. 16-бап некеге тұру мен отбасы құруға құқықты қорғайды, оған ешкімді мәжбүрлеуге болмайды.
21. Әр адамның мүлікке ие болу және оны мұраға қалдыру құқығы бар (17-бап).
22. 18-бап бойынша әр адам өзінің ой-пікірін және дінін еркін білдіру құқығына ие.
23. 19-бапта әр адамның сөз және ақпарат еркіндігі қорғалады.
24. 20-бапта бейбіт жиналыстар мен бірлестіктер құру құқығы айқындалады.
25. Әр адамның еңбек ету және әділ еңбек жағдайларына құқығы бар (23-бап).
26. 24-бапта әр адамның демалысқа және жұмыс күндерінің шектеулі болуына құқығы айтылады.
27. 25-бап бойынша әр адамның өз денсаулығы мен өмір сүру деңгейін қамтамасыз ететін әлеуметтік құқықтары бар.
28. 26-бапта білім алу құқығы көрсетілген.
29. 27-бапта мәдени өмірге қатысу және өнер жетістіктерін пайдалану құқығы қорғалады.
30. 28-бапта әр адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін халықаралық тәртіп болуы керектігі айтылады.
31. Декларацияның 29-бабы әр адамның қоғам алдында міндеттері бар екенін айқындайды.
32. 30-бапта адам құқықтары мен бостандықтарын бұзуға бағытталған әрекеттерге тыйым салынған.
33. Адам құқықтары декларациясы тек заңдық құжат қана емес, сонымен қатар адам құқықтары жөніндегі моральдық кодекс ретінде қабылданған.
34. Бұл құжатқа барлық БҰҰ-ға мүше мемлекеттер қол қойған.
35. Декларацияның мазмұны БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі комиссиясымен әзірленген.
36. Құжаттың жобасын жазуға канадалық заңгер Джон Питер Хамфри үлкен үлес қосқан.
37. Сондай-ақ Францияның бұрынғы бірінші ханымы Элеонора Рузвельт декларацияның әзірленуіне белсенді қатысқан.
38. Адам құқықтары декларациясы әлемде адам құқықтарын қорғау мен құрметтеуді дамытуға үлкен әсер етті.
39. Бұл құжат көптеген елдердің конституцияларына ықпал етті.
40. Адам құқықтары декларациясы басқа халықаралық келісімдер мен шарттарға негіз болды.
41. Декларация адам құқықтары саласындағы білім беруді дамытуға түрткі болды.
42. Құжат 500-ден астам тілге аударылған және бұл оны әлемдегі ең көп аударылған құжаттардың біріне айналдырды.
43. Адам құқықтары декларациясының қабылданған күні – 10 желтоқсан, бүкіл әлемде Адам құқықтары күні ретінде атап өтіледі.

Адам құқықтары декларациясы халықаралық құқық пен адам құқықтарын қорғаудың негізі болып табылады. Бұл құжат әлемдегі барлық адамдардың теңдігі мен қадір-қасиетін қорғауға арналған. Оның қабылдануы көптеген елдерге адам құқықтарын қорғау жүйесін дамытуға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда Адам құқықтары декларациясы бүкіл әлемде адам құқықтарын қорғау саласындағы ең маңызды құжат ретінде бағаланады.