Инквизиция – бұл орта ғасырлардағы католик шіркеуімен байланысты тарихи құбылыс, ол ертеден бері көптеген аңыздар мен талқылаулардың тақырыбы болып келеді. Инквизиция шіркеудің догмаларына қарсы келген адамдарды жазалаумен айналысқан, оның негізгі мақсаты дінді қорғау және «еретиктерді» жазалау болды. Төменде инквизиция туралы бірегей деректер тізімі ұсынылған.
- Инквизиция алғаш рет 1184 жылы папа Луций III-тің бастамасымен құрылды.
- Испан инквизициясы 1478 жылы Католик монархтары Изабелла I мен Фердинанд II тарапынан құрылды.
- Инквизицияның негізгі мақсаты католик дінін қорғау және «еретиктерді» жазалау болды.
- Инквизиция соттары құпия түрде өткізілді және айыпталушыларға өзін қорғау мүмкіндігі шектеулі болды.
- Инквизицияның құрбандары ретінде негізінен дінге қарсы келгендер, яһудилер, мұсылмандар және «сиқыршылар» айыпталды.
- Инквизиция соттары «еретиктерді» жазалау үшін әртүрлі азаптау әдістерін қолданды.
- Инквизиция кезінде көптеген айыпталушылар өртелді, бұл жазалау әдісі «аутодафе» деп аталды.
- Испан инквизициясы өз жұмысын 1834 жылы ресми түрде тоқтатты.
- Папа римдік инквизицияны 1542 жылы «Конгрегация священной канцелярии» деп аталатын жаңа ұйымға айналдырды.
- Инквизиция кезінде мүлікті тәркілеу және айыпталушылардың отбасыларына ауыр экономикалық шығындар келтіру кеңінен қолданылды.
- Испан инквизициясының ең танымал басшысы Томас де Торквемада болды, ол мыңдаған адамдардың өліміне жауапты деп саналады.
- Португал инквизициясы да үлкен роль атқарды және 1536 жылдан 1821 жылға дейін созылды.
- Француз инквизициясы альбигойлық крест жорықтары кезінде басталды және негізінен оңтүстік Францияда белсенді болды.
- Инквизиция кезінде айыпталғандардың кейбіреулері, егер олар өздерінің «кінәларын» мойындаса, өмірін сақтап қалуға мүмкіндік алды.
- Инквизицияның кең таралған жазалау әдістерінің бірі «испанды етік» деп аталатын азаптау болды.
- «Малефикарум балғасы» – бұл инквизиция кезінде сиқыршылыққа қатысты тергеулер жүргізу үшін қолданылған негізгі нұсқаулықтардың бірі.
- Инквизицияның бір бөлімі ретінде «Таза қан туралы заң» енгізілді, ол яһудилер мен мұсылмандардың христиандыққа өтуін шектеді.
- Инквизицияның кейбір рәсімдері қазіргі заманғы сот процесі мен құқықтық жүйелерге әсер етті.
- Католик шіркеуі инквизицияның әрекеттері үшін бірнеше рет кешірім сұраған.
- Инквизицияның кейбір аспектілері 1965 жылы Екінші Ватикан кеңесінде қайта қаралды.
- Инквизицияның ресми жазбалары қазіргі уақытта Ватиканның құпия мұрағаттарында сақталған.
- Инквизицияның іс-әрекеттері батыс мәдениетінде көптеген әдебиеттер мен өнер туындыларында бейнеленген.
Инквизиция – тарихтағы ең қарама-қайшы кезеңдердің бірі. Ол орта ғасырлардағы католик шіркеуінің билігін күшейту мақсатында қолданылды, бірақ оның салдары көптеген адамдар үшін қайғылы болды. Бұл тарихи құбылыс дін мен саясаттың арасындағы күрделі қарым-қатынастарды түсінуге мүмкіндік береді. Инквизиция туралы білім қазіргі заманғы қоғамдағы діни төзімділік пен әділеттілік маңыздылығын терең түсінуге септігін тигізеді.
