Шаманизм – әлемнің әртүрлі халықтарының мәдениетінде терең тамыр жайған көне діни және рухани тәжірибе. Шамандар табиғатпен, рухтармен және адамдар арасындағы делдал ретінде қызмет етеді. Бұл дәстүр мыңдаған жылдар бойы қалыптасып, әртүрлі мәдениеттерде өзіндік ерекшеліктерін сақтап қалған. Шаманизм туралы деректердің алуан түрлілігі бұл тәжірибенің байлығын көрсетеді.
- Шаманизм – әлемдегі ең көне діни жүйелердің бірі, оның тарихы шамамен 30 000 жылға созылады.
- «Шаман» сөзі Тунгус-манчжур тілінен шыққан және «білетін адам» дегенді білдіреді.
- Шамандар табиғатпен және рухтармен байланысқа түсіп, олардан кеңес алады немесе адамдарды емдейді.
- Шамандық тәжірибеде рухтар әлемі үш деңгейге бөлінеді: жоғарғы әлем, ортаңғы әлем және төменгі әлем.
- Шамандардың негізгі құралдарының бірі – бұлбұл немесе дабыл, ол оларға рухтармен байланыс орнатуға көмектеседі.
- Шамандық рәсімдер кезінде транс күйіне түсу шаманның рухтармен байланысқа түсуіне мүмкіндік береді.
- Шаманизмде адам мен табиғаттың үйлесімділігі маңызды рөл атқарады, сондықтан табиғаттың әрбір элементі киелі деп саналады.
- Шамандық дәстүрлерде емдеу маңызды орын алады, шамандар өсімдіктер мен шөптердің емдік қасиеттерін біледі.
- Шамандықтың түрлі нұсқалары Сібірде, Солтүстік Америкада, Оңтүстік Америкада, Африкада, Австралияда және басқа да аймақтарда кездеседі.
- Шамандарды таңдау ерекше қабілеттері бар адамдар арасынан жүргізіледі, кейде шамандық дарын тұқым қуалау арқылы беріледі.
- Шамандықта адам жанының бірнеше бөлігі болуы мүмкін, және шамандар жоғалған жан бөліктерін табуға тырысады.
- Шамандар табиғат құбылыстарын, жануарлар мен өсімдіктердің рухтарын құрметтейді және оларға арнап құрбандықтар шалады.
- Шамандық рәсімдерде билеу мен ән айту маңызды рөл атқарады, олар транс күйіне енуге көмектеседі.
- Шамандық жүйеде аурулар адамның жанына немесе денесіне зиян тигізетін рухтардың әрекетінен туындайды деп сенеді.
- Шамандардың киімдері мен аксессуарлары киелі мағынаға ие және оларды рәсімдер кезінде кию маңызды.
- Шаманизмде әлемнің пайда болуы туралы көптеген мифтер мен аңыздар бар, олар рухани әлемнің құрылымын түсіндіреді.
- Кейбір шамандық дәстүрлерде шамандар ұшуға немесе басқа әлемдерге саяхаттауға қабілетті деп саналады.
- Шамандар адамдарға болашақты болжауға немесе өткенді түсінуге көмектеседі деп есептеледі.
- Шамандық дәстүрлерде жануарлар тотемдері ерекше орын алады, олар адамға қорғаушы рух ретінде қызмет етеді.
- Шаманизмде өлім де өмірдің бір бөлігі ретінде қабылданады, және шамандар рухтарды өмірден өлімге көшуде басқарады.
- Шамандық дәстүрлерде жиі қолданылатын өсімдіктердің бірі – аяхуаска, ол амазондық шамандардың рәсімдерінде қолданылады.
- Шаманизмде музыка мен ырғақ маңызды рөл атқарады, олар рухтармен байланысқа түсуде кілт болып саналады.
- Шамандық рәсімдерде иней немесе темекі секілді өсімдіктер рухтарға құрмет көрсету үшін қолданылады.
- Шаманизмде әлемнің әрбір элементі – су, от, жер және ауа киелі деп саналады және олармен байланыс орнату маңызды.
- Шамандық дәстүрлердің көпшілігі жануарлар рухтарын құрметтейді және оларға көмектесуге тырысады.
- Шамандар қоғамда емшілер, көріпкелдер және рухани жетекшілер ретінде маңызды рөл атқарады.
- Шаманизмде табиғатпен үйлесімді өмір сүру маңызды, өйткені адамның және табиғаттың бірлігі рухани әлемнің бөлігі болып табылады.
- Кейбір шамандық рәсімдерде шамандар аспан денелерімен байланысу үшін астрономиялық білімді пайдаланады.
- Шамандар өмір циклдарын, маусымдық өзгерістерді және табиғи құбылыстарды түсіндіруде маңызды рөл атқарады.
- Шаманизмнің кейбір дәстүрлерінде шамандар қараңғы немесе зұлым рухтармен күресуге қабілетті деп саналады.
- Шамандардың білімі мен тәжірибесі ұрпақтан ұрпаққа ауызша түрде беріліп отырады.
- Шаманизмде рухани әлемге саяхат жасау үшін арнайы өсімдіктер немесе галлюциногендік заттар қолданылады.
- Шамандық рәсімдерде қолданылатын құралдар мен заттар киелі саналады және оларды күнделікті өмірде пайдалануға болмайды.
- Шаманизмде әлемнің барлық бөліктері бір-бірімен байланысты деп саналады, сондықтан барлық тіршілік иелері арасында үйлесімділік маңызды.
Шаманизм – адам мен табиғаттың, рухтар әлемінің және физикалық әлемнің терең байланысын көрсететін күрделі және бай дәстүр. Ол әлемнің әртүрлі бөліктерінде түрлі формада сақталып, бүгінгі күнге дейін жеткен. Шамандық тәжірибелер мен дәстүрлер қазіргі заманда да көптеген адамдар үшін рухани өмірдің маңызды бөлігі болып қала береді.
