Адамзаттың ғарышқа деген қызығушылығы ғасырлар бойы жалғасып келе жатыр. Халықаралық ғарыш станциясы (ХҒС) осы қызығушылықтың нақты көрінісі болып табылады. Ғарышқа ұшу және онда ұзақ уақыт болу адамның физикалық және психикалық жағдайына қалай әсер ететінін зерттеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ХҒС ғарыштағы технологияларды сынақтан өткізу, болашақтағы миссиялар үшін маңызды ақпарат жинау және Жерге жаңа білімдер әкелу үшін қолданылады. Төменде ХҒС-да өмір сүруге байланысты қызықты фактілер тізімі берілген.
- Халықаралық ғарыш станциясы 400 шақырым биіктікте, Жердің төменгі орбитасында орналасқан.
- ХҒС 90 минутта Жерді толық айналып шығады, сондықтан ғарышкерлер күн сайын 16 рет күннің шығуын және батуын көреді.
- ХҒС-да ауырлық күші шамамен нөлге тең, сондықтан ғарышкерлер салмақсыз күйде өмір сүреді.
- Салмақсыздық салдарынан ғарышкерлердің сүйек массасы айына шамамен 1%-ға азаяды.
- Ғарышта бұлшықеттердің әлсіреуіне жол бермеу үшін ғарышкерлер күн сайын 2 сағаттай жаттығулар жасайды.
- ХҒС-та ғарышкерлер арнайы вакуумды дәретханаларды пайдаланады, себебі су мен сұйықтықтар салмақсыздықта еркін қозғалатын болады.
- Ғарышкерлер ХҒС-да арнайы құлыптармен бекітілген ұйықтау капсулаларында ұйықтайды.
- Ұйықтау капсулалары дыбыс оқшаулау жүйесімен жабдықталған, себебі ХҒС-да үнемі желдеткіштер мен басқа да құрылғылардың дыбысы естіледі.
- ХҒС-та тамақ арнайы өңделген және вакуумды қаптамада сақталады.
- Ғарыштағы ұзақ уақыт болу салдарынан ғарышкерлердің дәм сезу қабілеті азаяды, сондықтан олар тамаққа дәмдеуіштерді көп қосады.
- ХҒС-тағы судың барлығы қайта өңделеді, соның ішінде ғарышкерлердің терінен және тыныс алуынан жиналған ылғал да.
- Ғарышкерлердің тері мен киімдері тазартқыш маталармен сүртіледі, өйткені суды жууға үнемдемейді.
- ХҒС-тағы ауа сапасы қатаң бақыланады, себебі салмақсыздықта ауадағы бөлшектер еркін қозғалуы мүмкін.
- ХҒС-да сыртқы жөндеу жұмыстарын жасау үшін ғарышкерлер арнайы скафандрлар киіп, вакуумда жұмыс істейді.
- Ғарышкерлердің жұмыс уақыты қатаң кестемен реттеледі, демалыс күндері де бар.
- ХҒС-та аптасына бір рет кешкілік бейнеқоңыраулар арқылы отбасыларымен байланысуға мүмкіндік беріледі.
- Ғарышкерлер Жерден арнайы жеткізілетін хаттар мен сыйлықтарды алатын арнайы скафандраларда жұмыс істейді.
- ХҒС-тағы микрогравитацияда өсімдіктерді өсіру бойынша ғылыми зерттеулер жүргізіледі.
- Ғарышкерлердің ұзақ уақыттық миссиялары кезінде психологиялық қолдау көрсету маңызды.
- Ғарышкерлерге ХҒС-та ғарыштық радиациядан қорғану үшін арнайы экрандалған бөлмелер бар.
- ХҒС-та ғарыштық қоқыстардан қорғану үшін қалың қабырғалар мен арнайы қорғаныс жүйесі орнатылған.
- ХҒС-да температура шамамен -157°C-тан +121°C-қа дейін өзгереді.
- Ғарышкерлер ХҒС-да Жердің және ғарыштың суреттерін түсіру үшін жоғары сапалы камералар қолданады.
- ХҒС-тағы микрогравитация ғылыми тәжірибелерді жүргізуге ерекше мүмкіндіктер береді.
- ХҒС-та ғарышкерлер медициналық тексерулерден үнемі өтіп тұрады.
- ХҒС-да жүрек соғысын, қан қысымын және басқа да өмірлік көрсеткіштерді бақылау үшін арнайы жабдықтар қолданылады.
- ХҒС-та ғарышкерлер ғылыми эксперименттер жүргізумен қатар, станцияны күтіп ұстауға да жауапты.
- Ғарышкерлер ХҒС-да Жердің әртүрлі аудандарынан түсірілген суреттерді геологиялық және климаттық зерттеулер үшін пайдаланады.
- ХҒС-тағы микрогравитация жағдайында сұйықтықтар мен газдардың қасиеттері өзгереді, бұл ғылыми зерттеулерге үлкен әсер етеді.
- ХҒС-та ғарышкерлер ағзаларының өзгерістерін зерттеу үшін қан, зәр және тер сынамалары үнемі алынады.
- Ғарышта ұзақ уақыт болу көру қабілетінің төмендеуіне алып келуі мүмкін, бұл микроқабаттағы қысымның өзгеруімен байланысты.
- ХҒС-тағы радиациялық деңгей Жер бетіндегіден әлдеқайда жоғары, сондықтан ғарышкерлер радиациялық экспозицияны төмендетуге тырысады.
- Ғарышкерлердің қайтарылғаннан кейінгі оңалту процесі ұзаққа созылады, себебі жердің ауырлық күшіне қайта бейімделу қажет.
- ХҒС-тағы ғылыми зерттеулердің нәтижелері Жердегі технологиялар мен медицина саласына пайдалы болуы мүмкін.
- ХҒС-да суды тазарту және қайта өңдеу жүйесі арқылы сумен жабдықтау өте шектеулі.
- ХҒС-тағы ғарышкерлердің күнделікті өмірі әртүрлі елдердің ғарыш агенттіктерімен тығыз байланыста өтеді.
- Ғарышкерлердің тамақтануы олардың денсаулығын сақтау үшін арнайы дайындалған, көп талшықты және витаминдерге бай тағамдардан тұрады.
- ХҒС-тағы тұрмыстық және ғылыми жабдықтар үнемі жаңартылып отырады, бұл олардың ұзақ уақыт бойы жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Халықаралық ғарыш станциясындағы өмір ғарышкерлер үшін ерекше тәжірибе. Ғарышта ұзақ уақыт болу көптеген сынақтарға әкеледі, бірақ сол уақытта жаңа ғылыми мәліметтер жинауға мүмкіндік береді. ХҒС-тағы зерттеулердің нәтижелері Жердегі өмірді жақсарту үшін де маңызды рөл атқарады. Бұл тәжірибе болашақта ғарышқа ұшатын миссиялар үшін де үлкен маңызға ие.
