Жұлдыздар – ғарыштың ең негізгі элементтерінің бірі, олардың эволюциясы бүкіл ғаламның дамуына тікелей әсер етеді. Жұлдыздардың пайда болуы, дамуы және өлуі ғарыштағы физикалық және химиялық процестерді қалыптастырады. Ғаламдағы әрбір жұлдыз бірегей өмірлік циклға ие, бұл цикл бірнеше миллиард жылға созылуы мүмкін. Төменде жұлдыздардың эволюциясы туралы ең маңызды деректер келтірілген:
- Жұлдыздар газ және шаң бұлттарының (тұмандықтар) гравитациялық күш әсерінен сығылуынан пайда болады.
- Жұлдыздың өмірлік циклы оның массасына байланысты.
- Кішкентай массалы жұлдыздар ұзақ өмір сүреді, ал үлкен массалы жұлдыздар тезірек «жанар» және өмірлері қысқа болады.
- Жұлдыздың өмір сүру кезеңіндегі негізгі энергия көзі – термоядролық синтез.
- Жұлдыздардағы термоядролық синтез сутегіні гелийге айналдыру арқылы энергия шығарады.
- Жұлдыздың негізгі өмірлік фазасы – негізгі тізбек фазасы деп аталады.
- Күн – негізгі тізбек фазасындағы орташа массалы жұлдыз.
- Үлкен массалы жұлдыздар қызыл супергиганттар ретінде дамиды.
- Кішкентай және орташа массалы жұлдыздар ақ ергежейліге айналады.
- Үлкен массалы жұлдыздар өз өмірінің соңында нейтрондық жұлдыздарға немесе қара құрдымдарға айналуы мүмкін.
- Жұлдыздың даму процесінде ол қызыл гигант фазасына өтеді.
- Қызыл гигант фазасындағы жұлдыздар сутегіні жанып бітіреді және гелийді «жандырады».
- Жұлдыздардың көпшілігі өз өмірін планетарлық тұмандық ретінде аяқтайды.
- Планетарлық тұмандық жұлдыздың сыртқы қабықшасының кеңістікке таралуынан пайда болады.
- Ақ ергежейлілер – жұлдыздың өлі ядросы болып табылады.
- Ақ ергежейлілердің температурасы жоғары, бірақ олар біртіндеп суып, қара ергежейлілерге айналады.
- Қара құрдымдар – өте үлкен массалы жұлдыздардың соңғы кезеңінде пайда болатын объектілер.
- Жұлдыздардың жаппай жарылысы супернова деп аталады.
- Супернова жарылысы нәтижесінде жаңа элементтер кеңістікке шашылады.
- Бұл элементтер жаңа жұлдыздар мен планеталардың қалыптасуына қажет материалдарды береді.
- Күн де болашақта қызыл гигант фазасына өтеді және ақ ергежейліге айналады.
- Жұлдыздардың эволюциясы бірнеше миллиард жылға созылады.
- Әрбір жұлдыздың массасына байланысты оның өмірі әр түрлі болады.
- Қара құрдымдар гравитациялық күштің әсерінен жарық сәулесін де шығармайды.
- Жұлдыздардың эволюциясы ғарыштағы химиялық элементтердің таралуын анықтайды.
Жұлдыздардың эволюциясы – ғаламдағы күрделі және қызықты процесс. Ол ғарыштағы жаңа жұлдыздар мен планеталардың пайда болуына, сондай-ақ химиялық элементтердің таралуына тікелей әсер етеді. Жұлдыздардың өмірлік циклы бізді ғарыштың даму тарихына, оның ішінде біздің Күн жүйеміздің қалыптасуына жетелейді. Бұл процесс – бүкіл ғаламның үздіксіз қозғалысының және өзгерісінің бір бөлігі.
