Жартасты өрмелеу – тек физикалық күшті ғана емес, сонымен қатар ерік-жігерді, шыдамдылықты және ақыл-ойды талап ететін ерекше спорт түрі. Бұл спорттың тамыры тереңде жатқанымен, оның қазіргі заманғы түрі ХХ ғасырдың ортасында дамып, кеңінен таралды. Жартасты өрмелеу тек спортшылар үшін ғана емес, табиғатпен тілдесуді қалайтын адамдар үшін де тамаша мүмкіндік болып табылады. Төменде жартасты өрмелеу туралы қызықты және маңызды деректер тізбегі берілген.
- Жартасты өрмелеудің тарихы ХІХ ғасырдың соңында Еуропада басталған.
- Жартасты өрмелеудің ең алғашқы жарыстары 1947 жылы Францияда өткізілді.
- Өрмелеудің заманауи түрлері альпинизмнен бөлініп шыққан.
- Спорттық өрмелеу 2020 жылы Токио Олимпиадасында алғаш рет олимпиадалық спорт түрі ретінде танылды.
- Өрмелеуде қолданылатын арнайы аяқ киім – өрмелеушінің ұстамын жақсарту үшін өте тығыз және жабыспалы болып келеді.
- Өрмелеу кезінде қолданылатын арқандар динамикалық болып табылады, яғни олар құлау кезінде созылып, соққы күшін азайтады.
- Жартасты өрмелеудің бірнеше түрі бар: спорттық өрмелеу, дәстүрлі өрмелеу, топ-роуп және фри-соло.
- Фри-соло өрмелеу ең қауіпті түрі болып табылады, себебі өрмелеуші ешқандай қауіпсіздік құралдарынсыз өрмелейді.
- Ең танымал және қиын өрмелеу маршруттарының бірі – Йосемит ұлттық паркінде орналасқан Эль-Капитан жартастары.
- Өрмелеу қабырғаларының биіктігі бірнеше метрден мыңдаған метрге дейін жетуі мүмкін.
- 2017 жылы Алекс Хоннольд Эль-Капитан жартасына фри-соло арқылы өрмелеген алғашқы адам болды.
- Жартасты өрмелеу үшін физикалық дайындық қана емес, сонымен қатар психологиялық дайындық та қажет.
- Қазіргі заманғы өрмелеу залдары әдетте жасанды қабырғалардан тұрады, олар әртүрлі деңгейдегі қиындықты қамтамасыз етеді.
- Өрмелеу кезінде қолдың күші ғана емес, аяқтың да күші өте маңызды рөл атқарады.
- Өрмелеудің болашақта дамуында робототехника мен жасанды интеллект маңызды рөл атқаруы мүмкін.
- Өрмелеу кезінде қолданылатын магнезия – қолдың тершеңдігін азайтуға және жақсы ұстамды қамтамасыз етуге көмектеседі.
- «Дәстүрлі өрмелеу» (trad climbing) кезінде өрмелеушілер жартасқа өздері қондырғылар орнатып, оларды кейін жинап алады.
- Өрмелеушілер үшін диета мен тамақтану режимі маңызды, өйткені дененің жеңіл және күшті болуы қажет.
- 1980 жылдары жасанды өрмелеу қабырғалары пайда болып, спорттың танымалдылығы арта түсті.
- Қазіргі таңда өрмелеу туризмнің бір бөлігі ретінде де дамуда, көптеген елдерде өрмелеу турларына қатысуға болады.
Жартасты өрмелеу – бұл тек спорт емес, өмір салты мен философия. Өрмелеушілер үшін әрбір жаңа шыңды бағындыру – өзін-өзі жетілдірудің және табиғатпен үйлесімділікте болудың бір түрі. Бұл спорт түрі адамдарды физикалық және психикалық тұрғыдан шыңдап, олардың мүмкіндіктерін шексіз етуге ықпал етеді. Жартасты өрмелеу әлемінде әрбір қадам маңызды, және бұл қадамдар әрдайым жаңа шыңдарды ашуға жетелейді.
