Жел – біздің күнделікті өмірімізде елеусіз көрінгенімен, ол табиғаттың маңызды күштерінің бірі болып табылады. Желдің пайда болуы, оның әсері және түрлі қасиеттері адамдарды ежелден қызықтырып келеді. Ауа ағындарының қозғалысы арқасында планетамызда ауа райы қалыптасып, көптеген экожүйелердің өмір сүруі мүмкін болады. Төменде жел туралы бірегей әрі қызықты деректер тізімі келтірілген:
- Желдің жылдамдығы және бағыты жер бетіндегі қысым айырмашылығына байланысты қалыптасады.
- Желдің күші оның жылдамдығына байланысты Бофорт шкаласы бойынша бағаланады.
- Ең жылдам желдің жылдамдығы 1996 жылы Аустралиядағы Барроу аралында тіркелген, ол сағатына 408 км құраған.
- Ауа массаларының қозғалысы кезінде желдер циклондар және антициклондар түрінде пайда болады.
- Тропикалық циклондарда жел жылдамдығы сағатына 300 км-ге дейін жетуі мүмкін.
- Желдің бағытына қатысты ең жиі кездесетін құбылыс – батыс желдері, олар Жердің айналуынан туындайды.
- Жел планетамыздағы климаттық жағдайларды қалыптастырады, әсіресе шөлдерде және тропикалық аймақтарда.
- Жел генераторлары желдің механикалық энергиясын электр энергиясына айналдырады.
- Желдің арқасында мұхиттар мен теңіздерде толқындар пайда болады.
- Желдімдену – өсімдіктердің тозаңдануы жел арқылы жүру процесі.
- Ежелгі замандарда адамдар желдің күшін желкенді кемелерде пайдаланған.
- Жел энергиясы қазіргі уақытта жаңартылатын энергия көздерінің ең перспективалы түрлерінің бірі болып саналады.
- Жел арқылы таралатын тозаңдар аллергия тудыруы мүмкін.
- Күшті желдер ормандарды зиянды жәндіктерден тазалай алады.
- Желдің жылдамдығы биіктікпен артады, сондықтан таулы аймақтарда жел күші көбірек болады.
- Торнадо – ең қауіпті және күшті жел құбылыстарының бірі.
- Желдімдену процестері топырақ эрозиясына әкелуі мүмкін.
- Жел көпірлер мен ғимараттардың құрылысында маңызды рөл атқарады, оларды жобалау кезінде желдің әсері есепке алынады.
- Жел көптеген елдерде географиялық атауларда кездеседі (мысалы, Қызылорда – «Қызыл желді қала» деген мағынада).
- Жел планетамыздағы су циклінің маңызды бөлігі болып табылады, ол судың булануына және бұлттардың қалыптасуына ықпал етеді.
- Желдің бағыты Жердің магнит өрісіне де әсер етеді.
- Желдің қарқындылығы маусымдарға байланысты өзгеріп отырады, әсіресе көктем мен күзде желдер күшейеді.
- Жел арқылы құрғақ жерлерден тұздың және құмның тасымалдануы орын алады, бұл экожүйелерге әсер етеді.
- Жел Жер атмосферасының айналуын және қозғалысын реттейтін факторлардың бірі болып табылады.
- Жел арқылы әртүрлі климаттық аймақтарда температура және ылғалдылық алмасуы жүреді.
- Желдімдену арқылы құм төбелері пайда болады.
- Жел арқылы бұлттардың қозғалысы және олардың жер бетіне әсері реттеледі.
- Жел арқылы тозаңданған өсімдіктердің жемістері кең таралады.
- Желдің жылдамдығы дауыл, боран және құйындар сияқты табиғи апаттарға әкелуі мүмкін.
- Жел энергиясын жинау арқылы көмірқышқыл газының шығарылуын азайтуға болады.
- Жел арқылы қоршаған ортадағы әртүрлі газдар мен аэрозольдер таралады.
- Жердің айналуы және желдің қозғалысы арқасында теңіз ағыстары қалыптасады.
- Желдің арқасында ауа массаларының қысымдары теңестіріледі.
- Жел арқылы жапырақтар мен басқа да табиғи материалдар тасымалданады.
Жел – табиғаттың қуатты күші ғана емес, сонымен бірге адамзат үшін маңызды ресурс болып табылады. Желдің күші мен әсері түрлі салаларда – энергия өндіруден бастап экожүйелерді реттеуге дейін қолданылады. Бұл табиғи құбылыстың мәнін тереңірек түсіну адамдарға оны тиімді пайдаланып, табиғатпен үйлесімді өмір сүруге мүмкіндік береді.
