Дат тілі – герман тілдеріне жататын скандинав тілдерінің бірі. Ол Данияның ресми тілі болып табылады және Дания халқының ұлттық бірегейлігін көрсететін маңызды элементтердің бірі саналады. Дат тілі күрделі грамматикалық құрылымымен және көптеген диалектілерімен ерекшеленеді. Бұл тілдің ерекшеліктері мен даму тарихы туралы көптеген қызықты мәліметтер бар.
- Дат тілі индо-еуропалық тілдер тобына кіреді және герман тілдеріне жатады.
- Данияның мемлекеттік тілі ретінде дат тілі Конституцияда бекітілмеген, бірақ бұл мәртебені тарихи тұрғыда иеленген.
- Дат тілінде сөйлеушілердің саны шамамен 5,8 миллион адамды құрайды, олардың басым көпшілігі Данияда тұрады.
- Дат тілі солтүстік герман тілдеріне жатады, оның жақын туыстары – норвег және швед тілдері.
- Дат және норвег тілдері грамматикалық және лексикалық жағынан өте ұқсас, сондықтан бұл тілдерде сөйлейтіндер бір-бірін оңай түсіне алады.
- 1948 жылға дейін дат тіліндегі жазба жүйесі фрактурамен жазылған, кейін латын әліпбиіне негізделген жүйеге ауысты.
- Дат тілінде үш негізгі диалект бар: юлландтық, зеландтық және борнхольмдік диалектілері.
- Дат тілінің заманауи грамматикасы аналитикалық сипатқа ие, яғни негізгі грамматикалық мағыналар қосымша сөздер арқылы беріледі.
- Дат тілінде етістіктер тұлғаларға байланысты өзгермейді, бұл неміс және ағылшын тілдерімен салыстырғанда ерекше.
- Сөйлем құрылымы ағылшын тіліне ұқсас, яғни SVO (субъект–баяндауыш–объект) схемасы қолданылады.
- Ортағасырлық кезеңде дат тілінде жазылған маңызды әдебиеттердің бірі – «Jyske Lov» заңдар жинағы.
- Дат тілі 9-10 ғасырларда скандинав халықтарының араласуынан пайда болған.
- 16 ғасырда латын тілі негізгі жазба тілі болған кезде де, дат тілі ауызекі тіл ретінде сақталған.
- Дат тілінің фонологиясында ерекше дыбыстар бар, мысалы, «stød» деп аталатын үн шығару тәсілі.
- Даниядағы балаларға арналған білім беру жүйесі дат тілінде оқытуды міндеттейді.
- Дат тілі оқыту жүйесінде кеңінен қолданылады, Даниядағы барлық мемлекеттік мекемелер осы тілде жұмыс істейді.
- Дат тілі Данияның мәдениеті мен тарихының ажырамас бөлігі болып табылады, бұл оның ұлттық сәйкестігін қалыптастырудағы рөлін көрсетеді.
Дат тілі өзге скандинав тілдеріне жақын болғанымен, оның өзіндік фонетикалық және грамматикалық ерекшеліктері бар. Бұл тілдің ұзақ тарихы және диалектілік түрленулері оны күрделі әрі қызықты етеді. Дат тілін білу тек тілдік дағдыларды ғана емес, сонымен қатар Дания мәдениетін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
