Үйеңкі – әлемнің түрлі аймақтарында өсетін, керемет көрінісімен танымал ағаштардың бірі. Оның жапырақтары әдемі пішінімен және күзде түрлі түсті болып өзгеруімен әйгілі. Үйеңкілер табиғатта көптеп кездесіп, ағаштардың көптүрлілігін арттырады. Әсіресе, Канада мен Жапония сияқты елдерде үйеңкі мәдени символға айналған.
- Үйеңкілердің шамамен 128 түрі белгілі, олардың көпшілігі солтүстік жарты шарда өседі.
- Бұл ағаштардың ең көп тараған түрлері Азияда кездеседі, бірақ Еуропа мен Солтүстік Америкада да жиі кездеседі.
- Үйеңкілердің жапырақтары әдетте алақан тәрізді, бес немесе жеті жапырақшадан тұрады.
- Күзде үйеңкі жапырақтары ашық қызыл, сары, алтын және қызғылт түске боялады.
- Үйеңкі ағашының ең танымал түрлерінің бірі – қант үйеңкісі (Acer saccharum), ол Канаданың ұлттық символы ретінде танылған.
- Қант үйеңкісі өз шырындарынан алынатын үйеңкі шәрбатымен танымал, оны негізінен Канада мен АҚШ өндіреді.
- Үйеңкі шәрбатының өндірісі үшін қант үйеңкісінің шырыны көктем мезгілінде жиналады.
- Бір ағаштан шамамен 40 литр шырын жинауға болады, бірақ одан тек 1 литр шәрбат алынады.
- Үйеңкі ағашы ағаш өнімдерінде де бағалы материал ретінде қолданылады, әсіресе жиһаз және еден жабдықтарында.
- Бұл ағаштың ағашы өте тығыз және қатты, сондықтан музыкалық аспаптар жасауда, атап айтқанда скрипка мен гитара өндірісінде пайдаланылады.
- Үйеңкі ағашынан жасалған бейсбол биталары АҚШ-та кең таралған.
- Жапонияда үйеңкі ағашының жапырақтары күзде «момидзи» деп аталады, бұл кездерде халықтық мерекелер ұйымдастырылады.
- Үйеңкілердің кейбір түрлері қыста жапырақтарын төкпей, жасыл күйінде қалады.
- Канада туындағы үйеңкі жапырағы елдің табиғи байлығын және тұрақтылықты бейнелейді.
- Қант үйеңкісінің шырындары төмен калориялы табиғи тәттілік көзі болып табылады, сондықтан оны диеталық тағамдарда жиі қолданады.
- Үйеңкі ағашы өте баяу өседі, бірақ ұзақ өмір сүреді, кейбір түрлері 300 жылдан аса уақыт өмір сүре алады.
- Үйеңкі тұқымдары ерекше «қанатты» пішінде, желмен оңай таралады.
- Үйеңкілердің гүлдері көктемде пайда болады және олар көбінесе ұсақ, сары немесе жасыл түсті.
- Үйеңкі ағаштары қалалық көгалдандыруда кеңінен қолданылады, себебі олардың тамыры тереңге кетпейді және көлеңке жасауға өте қолайлы.
- Бұл ағаштар топырақтың сапасын жақсартады, себебі олардың жапырақтары шіріген кезде топырақты минералдармен байытады.
- Үйеңкілер кейбір аурулар мен зиянкестерге қарсы өте төзімді келеді.
- Үйеңкі ағаштары жақсы желден қорғау қабілетіне ие, сондықтан оларды желден қорғау белдеулерінде жиі отырғызады.
- Ежелгі дәуірлерде үйеңкі ағашы әртүрлі халықтар арасында қасиетті ағаш ретінде саналған.
Үйеңкілер – тек әсемдік пен табиғи сұлулықтың символы ғана емес, сонымен қатар адамзатқа түрлі салаларда пайдасын тигізетін құнды ағаш. Оның шырынынан алынатын шәрбат, тығыз ағашы және ауа тазартудағы маңызды рөлі табиғаттағы үйеңкілердің маңызын айқындайды. Үйеңкілердің әлемге берген табиғи сыйлары адамдар үшін әрдайым ерекше болып қала береді.
