Армян геноциді – ХХ ғасырдың ең қайғылы және қатал оқиғаларының бірі. Бұл оқиға Осман империясының армян халқына қарсы жасалған жаппай қырғындарын қамтиды. Әлемдік тарихта бұл оқиға «армян геноциді» деп аталады, және ол әлі күнге дейін халықаралық қауымдастықтар арасында қызу пікірталас тудырады. Бұл трагедияның салдары миллиондаған адамның өмірін қиып, армян халқының тағдырына елеулі әсер етті.
- Армян геноциді 1915 жылы 24 сәуірде басталды, бұл күні Стамбулда тұратын армян интеллигенциясының 235-700 өкілі қамауға алынып, кейіннен өлтірілді.
- Осман империясында шамамен 1,5 миллион армян тұрды, олардың 1 миллионнан астамы қырғынға ұшырады немесе депортацияланды.
- Геноцид кезінде армяндардан басқа ассириялықтар мен гректер де зардап шекті, бұл оқиғада жалпы 2-2,5 миллион адам қаза тапты деп саналады.
- Армян халқын депортациялау кезінде көптеген адамдар аштықтан, аурулардан және қиын жағдайларда өлді.
- Осман үкіметі армяндарды «мемлекетке қауіп төндіретін қауіпті элемент» деп жариялап, олардың жер аударылуын және өлтірілуін заңдастырды.
- Армян геноциді кезінде көптеген әйелдер мен балалар зорлық-зомбылыққа ұшырады, ал тірі қалғандар күштеп мұсылман дініне көшірілді.
- Армян геноцидін ұйымдастырушы ретінде кінәлілердің бірі – Осман империясының Ішкі істер министрі Талаат паша болды.
- Геноцидке қатысқандардың көбісі соғыстан кейін жазаланбады, ал кейбірі тіпті жоғары мемлекеттік қызметтерді атқарды.
- 1919 жылы Осман империясының сотында бірқатар кінәлілерге қатысты процесстер өтті, бірақ оларды жүзеге асыру барысында әділдік орнатылмады.
- Геноцид кезінде армян мәдениетінің мыңдаған жылдық құндылықтары жойылды: шіркеулер, монастырлар, қолжазбалар мен өнер туындылары қиратылды.
- Әлемнің әртүрлі елдеріне шашырап кеткен армяндар өздерінің ұлттық бірегейлігін сақтау үшін диаспораларын құрды.
- Армян геноциді тарихта алғаш рет «геноцид» ұғымымен сипатталған оқиғалардың бірі болды.
- Түркия Республикасы 1915 жылғы оқиғаларды геноцид деп мойындамайды және бұл терминді қолдануға қарсы шығады.
- Армян геноцидін алғашқылардың бірі болып мойындаған елдер қатарында Уругвай (1965 жыл) болды.
Армян геноциді – бұл адамзат тарихындағы қайғылы беттерінің бірі, ол тек армян халқы үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін үлкен сабақ болу керек. Бұл оқиға тек тарихи естелік қана емес, сонымен қатар адам құқығын қорғаудың және әділдікті талап етудің маңызды белгісі ретінде есте қалуы тиіс. Адамзат осындай қырғындардың қайталанбауы үшін өткенді ұмытпауы және оның сабақтарын есте сақтауы қажет.
