Мазмұны
Су – тіршілік көзі. Онсыз адам ағзасындағы ешбір жүйе дұрыс жұмыс істей алмайды. Бұл сұйықтық жасушалардың қызметін қамтамасыз етеді, зат алмасу процестеріне қатысады және зиянды заттарды шығаруға көмектеседі. Аз ғана сусыздану әлсіздікке, зейіннің төмендеуіне және басқа да жағымсыз әсерлерге әкелуі мүмкін. Бірақ сұйықтықтың шамадан тыс жиналуы да денсаулыққа кері әсерін тигізеді. Сол себепті ағзадағы су тепе-теңдігін сақтау – жалпы денсаулықты күту мен дұрыс өмір сүру салтының ажырамас бөлігі. Бұл мақалада су балансының мәні, оның адам өміріндегі рөлі және оны қалай дұрыс ұстап тұруға болатыны туралы айтамыз.
Су балансы дегеніміз не?
Ағзадағы су балансы – ішке қабылданған және сыртқа шығарылған сұйықтықтың арақатынасы. Егер бұл тепе-теңдік сақталса, дененің барлық жүйелері тұрақты жұмыс істейді. Бірақ артық немесе жеткіліксіз су мөлшері ағзаның қалыпты қызметіне кері әсер етуі мүмкін.
Судың тәуліктік қажеттілігі адамның салмағына, жасына, физикалық белсенділігіне және қоршаған ортаның жағдайына байланысты өзгеріп отырады. Организм суды терлеу, тыныс алу, зәр шығару арқылы жоғалтады. Сондықтан бұл шығындардың орнын толтыру үшін күнделікті белгілі бір мөлшерде сұйықтық қабылдау қажет.
Су тепе-теңдігінің маңызы
Адам ағзасындағы сұйықтықтың деңгейі әртүрлі физиологиялық процестерге тікелей әсер етеді. Су жеткілікті мөлшерде болғанда, дене өз қызметін дұрыс атқарады.
- дене қызуын реттейді – ыстық күндері немесе физикалық жүктеме кезінде ағзаны салқындатады;
- қоректік заттарды тасымалдайды – дәрумендер мен минералдарды жасушаларға жеткізуге көмектеседі;
- ас қорытуға қатысады – ішектің жұмысын жақсартып, асқазанның қышқылдығын реттейді;
- токсиндерді шығарады – зиянды заттарды тер мен зәр арқылы шығаруға көмектеседі;
- теріні ылғалдандырады – құрғаудың, әжімдердің және ерте қартаюдың алдын алады.
Су жетіспеушілігі денсаулыққа кері әсерін тигізеді. Қажетті мөлшерден аз сұйықтық ішкен кезде адам тез шаршайды, басы ауырып, шоғырлану қабілеті төмендейді.
Сусызданудың негізгі белгілері
Сұйықтық жетіспеген жағдайда ағза белгілі бір белгілер арқылы сигнал береді. Бұл белгілерді ерте байқап, тиісті шаралар қабылдау өте маңызды.
- шөлдеу – судың жетіспеуін көрсететін алғашқы белгі;
- ауыз қуысының құрғауы – сілекей бөлінуінің азаюы;
- несеп түсінің қоңыр тартуы – сұйықтықтың жетіспеушілігінен қалдық заттардың шоғырлануы артады;
- бас ауруы – мидағы қан айналымының баяулауынан туындайды;
- әлсіздік – зат алмасу процесі баяулап, ағза қуат тапшылығын сезінеді;
- терінің серпімділігінің төмендеуі – теріні саусақпен қысқан кезде баяу қалпына келуі.
Егер мұндай белгілер жиі байқалса, күнделікті ішілетін су мөлшерін қайта қарастыру қажет.
Су балансын қалай сақтау керек?
Ағзадағы су мөлшерін дұрыс деңгейде ұстап тұру үшін бірнеше қарапайым ережені сақтау қажет.
- Күнделікті жеткілікті мөлшерде су ішу. Ересек адамның тәуліктік су нормасы орта есеппен 1,5–2,5 литрді құрайды. Ауа райының ыстық кезінде немесе физикалық белсенділік артқанда бұл көрсеткіш жоғары болуы мүмкін.
- Дұрыс тамақтану. Көптеген тағамдарда су бар, әсіресе жаңа піскен жемістер мен көкөністерден ылғал алуға болады. Қияр, қарбыз, апельсин, құлпынай секілді өнімдер қосымша су көзі ретінде қызмет етеді.
- Шамадан тыс кофе мен алкогольден аулақ болу. Бұл сусындар ағзадан сұйықтықты тез шығарып жіберуі мүмкін, сондықтан оларды ішкеннен кейін қосымша су қабылдаған жөн.
- Күні бойы біркелкі су ішу. Көпшілік шөлдеген кезде ғана су ішуді әдетке айналдырған. Бірақ бұл – дененің сусыздану процесін бастан өткеріп жатқанын білдіретін кеш белгі. Сондықтан күні бойы аз мөлшерде, бірақ жиі су ішкен дұрыс.
- Ағза жағдайын бақылау. Денедегі су деңгейінің жеткілікті екенін несеп түсінен анықтауға болады. Егер оның түсі ашық болса, су балансы сақталған, ал қараңғы болса – сұйықтықты көбірек ішу керек.
Осы қарапайым ережелерді сақтау арқылы ағзадағы су тепе-теңдігін қалыпты деңгейде ұстауға болады.
Ағзаның су балансы – адам денсаулығының маңызды көрсеткіштерінің бірі. Ол барлық жүйелердің дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз етеді, зат алмасу процестерін реттейді және ағзаны тазартады. Судың тапшылығы әлсіздікке, бас ауруына және басқа да жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін. Сондықтан суды жеткілікті мөлшерде тұтыну, пайдалы өнімдерді пайдалану және ағзаның қажеттіліктерін бақылау өте маңызды. Өзіңіздің және жақындарыңыздың денсаулығын сақтау үшін суды жеткілікті деңгейде ішуді әдетке айналдырған жөн.
