Глобалдық жылыну – біздің заманымыздың ең күрделі және маңызды мәселелерінің бірі. Жер бетіндегі климаттың өзгеруіне байланысты табиғи құбылыстардың күшеюі, экожүйелердің бұзылуы, адамдардың өмір сүру жағдайларының өзгеруі сияқты көптеген салдарлар байқалады. Климаттың өзгеруінің негізі – атмосфераға парниктік газдардың көп мөлшерде бөлінуі. Бұл мәселе жаһандық деңгейде кең таралған және оның салдары жер шарындағы барлық адамдарға тікелей әсер етеді.
- Соңғы жүз жылда Жердің орташа температурасы 1,2°C-қа артты.
- 2020 жыл климат тарихындағы ең ыстық жылдардың бірі болды.
- Мұхит деңгейі 20 ғасырдың ортасынан бастап шамамен 20 сантиметрге көтерілді.
- Атмосферадағы көмірқышқыл газының концентрациясы 2022 жылы рекордтық деңгейге жетті – миллионға 417,2 бөлшек.
- Арктикалық мұз жамылғысы соңғы 40 жылда шамамен 40%-ға азайды.
- Гренландиядағы мұздықтардың еруі жылдамдап, жыл сайын 250 миллиард тонна мұз жоғалады.
- Климаттық өзгерістер жануарлар мен өсімдіктердің өмір сүру ортасын бұзады, кейбір түрлердің жойылуына себепші болады.
- Парниктік газдардың көп мөлшері ауыл шаруашылығында пайдаланылатын тыңайтқыштар мен жануарлардан бөлінеді.
- Соңғы онжылдықтарда орман өрттері жиілеп, ауқымды орман алқаптарын жояды.
- Глобалдық жылыну ауыл шаруашылығы өнімділігінің төмендеуіне әкелуі мүмкін, бұл азық-түлік тапшылығына әкеледі.
- Климаттық өзгерістер адам денсаулығына әсер етіп, жылу толқындары кезінде жүрек-қан тамырлары ауруларының өсуіне себеп болады.
- Соңғы 30 жылда құмды дауылдар мен торнадо сияқты табиғи апаттардың жиілігі мен күші артты.
- Мұхиттардың қышқылдануы артып, су астындағы экожүйелерге теріс әсер етеді.
- 2019 жылы ормандарды кесу жылдамдығы рекордтық деңгейге жетті.
- Климаттың өзгеруі тропикалық циклондар мен дауылдардың күшін арттыруда.
- Климаттық өзгерістердің әсерінен кейбір қалалар су астына кету қаупінде.
- Глобалдық жылынудың әсері экожүйелерге ғана емес, экономикаға да әсер етеді, оның ішінде туризм мен балық аулау салалары да қатты зардап шегеді.
- Климаттық өзгерістер орман жануарларының мекендеу орындарын өзгертеді, кейбір түрлердің жойылып кету қаупін тудырады.
- Климаттың өзгеруіне байланысты табиғи су ресурстарының сарқылуы артып келеді.
- Соңғы 50 жылда қуаңшылықтар мен құрғақшылықтар жиілеп, ауыл шаруашылығына зиян келтірді.
- Көміртегі диоксиді, метан және азот оксидтері сияқты парниктік газдардың шығарындылары планетаны қыздырады.
- Глобалдық жылыну әлемдегі ең кедей елдерге ерекше әсер етеді, өйткені олар климаттық апаттарға қарсы қорғансыз.
- Климаттың өзгеруі ауылдық жерлерде су тапшылығына және жердің құнарсыздануына әкеледі.
- Климаттық өзгерістердің салдарынан жер шарының әртүрлі аймақтарында жылу толқындары жиілеп, олардың ұзақтығы артады.
- Қытай, АҚШ және Еуропа Одағы – әлемдегі ең үлкен парниктік газдарды шығаратын елдер.
- Соңғы жылдары мұхит деңгейінің көтерілуіне байланысты Мальдив аралдарының кейбір бөлігі су астына кету қаупінде.
- Климаттық өзгерістер тікелей әлеуметтік теңсіздікке әсер етеді, өйткені кедей аймақтар табиғи апаттардан көп зардап шегеді.
- Әлемдегі мұздықтардың шамамен 90%-ы еру процесінде.
- Климаттың өзгеруі жаһандық деңгейде аурулар таралуына әсер етеді, мысалы, безгек сияқты жұқпалы аурулар жылынған аудандарға таралуда.
- Глобалдық жылыну су ресурстарын пайдалануда бәсекелестікті арттырады.
- Адамдардың тұратын ортасының өзгеруі, атап айтқанда температураның көтерілуі, әлеуметтік қақтығыстарды тудыруы мүмкін.
- Климаттық өзгерістердің әсерінен Антарктикадағы мұз қабаты тез жұқаруда.
- Глобалдық жылынудың әсерінен ауыл шаруашылығы өнімдерінің түрлері мен саны азаюы ықтимал.
- Климаттық өзгерістер мұхиттарда мекендейтін балықтардың түрлеріне теріс әсер етеді, бұл балық шаруашылығына кері әсер етеді.
- Соңғы 50 жылда атмосферадағы метанның деңгейі екі есеге артты.
- 2050 жылға қарай климаттың өзгеруі 1,5 миллиард адамға әсер етуі мүмкін.
Глобалдық жылыну мәселесі тек ғылыми қауымдастықты ғана емес, бүкіл әлем жұртшылығын алаңдатып отыр. Бұл мәселеге қарсы әрекет ету үшін халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер бірігіп, тиімді шаралар қабылдауы қажет. Климаттың өзгеруіне қарсы күрес тек табиғи орта үшін емес, адамзаттың болашағы үшін де маңызды. Егер жедел шаралар қабылданбаса, келешек ұрпаққа қоршаған ортада тұрақтылық сақтауға мүмкіндік бермеуіміз мүмкін.
