Қырықбуындар – табиғаттағы ең ерекше және ежелгі өсімдіктердің бірі. Бұл өсімдіктердің тарихы шамамен 300 миллион жылға дейін барады, яғни олар динозаврлар кезеңінен бері жер бетінде өмір сүріп келеді. Қырықбуындар, әсіресе, батпақты жерлерде кездеседі және ерекше құрылымы арқылы оңай танылады. Олар көбінесе ежелгі папоротниктерге ұқсас, бірақ олардың ерекше тұқымдық ерекшеліктері бар.
- Қырықбуындар 300 миллион жыл бұрынғы тас көмір кезеңінен бері өмір сүріп келеді.
- Бұл өсімдіктердің ғылыми атауы – Equisetum.
- Қырықбуындар споралар арқылы көбейеді, яғни тұқым немесе гүл шығармайды.
- Олардың сабағының ішінде қуыстар бар, бұл оларды жеңіл және икемді етеді.
- Қырықбуындардың сабақтары кремнеземмен қапталған, сондықтан оларды ежелден ыдыс жууға пайдаланған.
- Қырықбуындар өте қарапайым құрылысты өсімдіктерге жатады, бірақ олардың жасушалық құрылысы өте ерекше.
- Олардың тамыр жүйесі жақсы дамыған және олар топырақтан су мен минералдарды оңай сіңіреді.
- Қырықбуындар фотосинтез арқылы өмір сүреді және қоршаған ортадан көмірқышқыл газын сіңіреді.
- Ежелгі замандарда қырықбуындар үлкен ағаштар сияқты болған және қазіргілерінен әлдеқайда үлкен болған.
- Қазіргі қырықбуындардың биіктігі бірнеше сантиметрден бірнеше метрге дейін жетеді.
- Қырықбуындар негізінен батпақты және сулы аймақтарда өседі.
- Бұл өсімдіктердің жапырақтары өте ұсақ және көбінесе сабаққа жақын орналасқан.
- Қырықбуындар ылғалды ауа райын жақсы көреді және құрғақ жерлерде сирек кездеседі.
- Кейбір қырықбуын түрлері дәрілік мақсатта пайдаланылады, әсіресе зәр шығару жүйесінің ауруларын емдеуге.
- Қырықбуындар улы емес, бірақ оларда көп мөлшерде кремнезем болғандықтан, малға азық ретінде жарамайды.
- Олардың сабақтары көп бөлшектерге бөлінетіндей болып өседі және әрбір буынның айқын сызықтары бар.
- Қырықбуындарда сақталған кремнезем сабақты тозудан қорғайды, сондықтан олар берік өсімдіктер қатарына жатады.
- Қырықбуындардың атауы олардың құрылысынан туындайды: «қырық» сөзі сабақтардың буынды құрылысын, ал «буын» – сабақ бөліктерін сипаттайды.
- Бұл өсімдіктердің көпшілік түрлері дәмсіз, бірақ кейбіреулері аздап қышқыл дәм береді.
- Қырықбуындардың суда өсетін түрлері де бар, олар су астында және жағалауларда өседі.
Қырықбуындар – біздің планетамыздағы ең ескі өсімдіктердің бірі, және олар көптеген ғасырлар бойы табиғаттың маңызды бөлігі болып қалды. Олардың ерекше құрылымы мен қасиеттері ғылымда әлі де зерттелуде. Қазіргі уақытта қырықбуындар ботаника, медицина және экология саласында маңызды зерттеу объектісі болып табылады.
