Аңыздар – халықтың ауызша шығармашылығының ерекше бөлігі, олар ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа беріліп, мәдениеттің маңызды бөлігін құраған. Бұл әңгімелер әртүрлі оқиғаларға, кейіпкерлерге және құбылыстарға байланысты, жиі олар шындық пен қиялдың араласуынан туындаған. Аңыздар тарихи деректерді сақтап, кейде оларды мифтер мен ертегілермен байланыстырып отырады. Төменде аңыздар туралы ең маңызды және қызықты деректердің жинағы берілген.
- Аңыздар көбінесе белгілі бір халықтың, тайпаның немесе елдің тарихымен байланысты оқиғаларды баяндайды.
- Аңыздарда нақты тарихи тұлғалар мен оқиғалар жиі шынайы деректерге сүйенеді, бірақ оларға қиял элементтері қосылады.
- Аңыздарда құдайлар, батырлар және табиғаттың күштері жиі кездесетін кейіпкерлер болып табылады.
- Көптеген аңыздар адам мен табиғаттың қарым-қатынасын бейнелеп, табиғи құбылыстарды түсіндіруге тырысады.
- Аңыздардың басты мақсаты – халықтың тарихи жадын сақтау және мәдени құндылықтарын насихаттау.
- Аңыздар әртүрлі елдерде өзіне тән стильде және мазмұнда өрбітіледі, бірақ олардың ортақ мақсаты – ұлттық рухты көтеру.
- Аңыздарда жиі кездесетін тақырыптардың бірі – батырлардың ерліктері мен олардың халықты қорғаудағы рөлі.
- Көптеген аңыздарда махаббат, достық және адалдық секілді моральдық құндылықтар алдыңғы орынға шығады.
- Қазақ халқының «Ер Тарғын», «Қобыланды батыр» сияқты аңыздары ерлік пен батырлықты дәріптейді.
- Аңыздарда жиі кездесетін элементтердің бірі – ғажайып оқиғалар мен сиқырлы заттар.
- Аңыздар кейде белгілі бір аймақтың немесе жердің пайда болуын түсіндіретін географиялық сипаттама береді.
- Аңыздар арқылы кейбір ұлттардың ұлттық символдары мен таңбалары пайда болған.
- Қазақ аңыздарында киелі жануарлар мен құстар маңызды рөл атқарады, мысалы, қыран, тұлпар және ақбоз аттар.
- Әлемдегі ең танымал аңыздардың бірі – Артур патша туралы аңыз, ол ортағасырлық Англияның символына айналған.
- Аңыздардың көпшілігінде басты кейіпкерлер табиғаттан немесе Құдайдан ерекше күштер алады.
- Көптеген аңыздар халықтың моральдық-этикалық нормаларын сақтап, оларды келесі ұрпаққа жеткізеді.
- Аңыздар ежелгі заманда халықты бірлікке шақыратын және рухын көтеретін маңызды құрал болған.
- Аңыздардың ерекше бір түрі – эпикалық аңыздар, олар поэтикалық формада жазылып, ұзақ баяндалады.
- Аңыздардың ауызша таралуы халық мәдениетінің негізгі құралы болған.
- Көптеген аңыздарда ғарыштық құбылыстардың немесе жаратылыстың құпиялары туралы түсінік берілген.
- Қазақ аңыздарында бақыт пен қайғының, жақсылық пен жамандықтың арасындағы күрес бейнеленген.
- Аңыздарда кейбір тарихи қалалар мен ғимараттардың негізі қаланған кездер туралы әңгімелер жиі кездеседі.
- Аңыздар әртүрлі уақытта жазылғанымен, олардың негізгі тақырыптары – адамгершілік пен әділдікке бағытталған.
- Аңыздар тек тарихи дерек көзі ғана емес, сонымен қатар халықтың рухани және мәдени әлемінің айнасы болып табылады.
Аңыздар адамзат тарихының маңызды бөлігі болып қала береді. Олар бізге ежелгі халықтардың дүниетанымын, олардың құндылықтарын және дүниені қабылдау тәсілдерін ашып көрсетеді. Аңыздар арқылы халықтардың мәдениеті мен тарихы сақталып, ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Сол себепті аңыздар тек әдебиет қана емес, сонымен қатар тарих пен мәдениеттің құнды мұрасы ретінде бағаланады.
