Мазмұны
Кейде адам ішкі жан дүниесінде мазасыз ойлардың тұманына оранып, болашаққа деген сенімін жоғалтады. Мұндай көңіл-күй жұмысқа да, жеке өмірге де әсер етіп, шешім қабылдауға кедергі келтіреді. Бұл жағдайға жиі ұшырайтындар оны өзінің мінезінің бір бөлігі деп қабылдауы мүмкін. Алайда теріс ойлау – туа біткен қабілет емес, уақыт өте келе қалыптасатын әдет. Оны өзгерту – нақты әдістер мен тұрақты тәжірибені талап ететін үдеріс.
Теріс ойлаудың себептері
Жағымсыз ойлар көбіне бала кезден алған әсерлерге, қорқыныштарға, бұрынғы сәтсіздіктерге немесе өз-өзіне деген сенімсіздікке негізделеді. Көбіне мұндай ойлар шындықты емес, өткен тәжірибенің бұрмаланған көрінісін көрсетеді.
- қауіп-қатерді асыра бағалау және теріс салдарларды елестету;
- назарды үнемі жағымсызға аудару әдеті;
- сыншыл немесе уайымшыл ортадан алған әсерлер;
- ішкі қолдау мен өзін-өзі жұбату қабілетінің жетіспеушілігі;
- бәрін бақылауда ұстауға ұмтылу.
Бұл процестер автоматты түрде іске қосылады, бірақ оларға ықпал етуді үйренуге болады.
Теріс ойлаудан арылуға көмектесетін тәсілдер
Алғашқы қадам ретінде күнделікті өмірде қарапайым, бірақ тұрақты әрекеттерді қолдану ұсынылады. Төмендегі әдістер теріс көзқарастарды өзгертіп, өмірге басқаша қарауға көмектеседі.
- автоматты түрде туындайтын жағымсыз ойларды байқап, жазып отыру;
- осы ойларды талдап, олардың расымен шындыққа сай келе ме, соны саралау;
- өзін кінәлаудан гөрі бейтарап немесе қолдау білдіретін сөздерге көшу;
- шабыттандыратын, мейірімді адамдармен араласуға ұмтылу;
- мотивация беретін кітаптар мен видеоларды көру;
- мәселені қайта-қайта айтып, ішқұса болудан гөрі нақты шешімдер іздеу;
- ұйқы режимін түзеп, дұрыс тамақтанып, дене белсенділігін арттыру;
- алғыс күнделігін жүргізіп, күн сайын үш жақсы нәрсені жазу;
- өзінен тыс жағдайларды қабылдап, бос уайымға жол бермеу;
- қателесуге рұқсат беру және өткен қадамдарды кешіре білу.
Бұл әрекеттер санаға оң әсер етіп, теріс ойлардың орнын позитивті ойлау жүйесімен алмастырады.
Ойлау жүйесін қайта құруға арналған жаттығулар
Мақсат тек жағымсыз ойдан қашу емес, оның орнына саналы әрі пайдалы ойлау үлгілерін қалыптастыру. Оған мынадай жаттығулар көмектеседі.
- Автоматты ойларды бақылау. Қандай да бір жағымсыз реакция байқалғанда, «Шынымен де осылай бола ма?» деген сұрақ қойыңыз. Бұл ой мен шындықтың аражігін ажыратуға көмектеседі.
- Ойды оң мағынамен алмастыру. Мысалы, «Менде бәрібір шықпайды» деудің орнына «Мен тырысып көремін» деп айту нәтижеге сенімділік береді.
- «Үшеу және біреу» тәсілі. Күн сайын кешкісін үш жақсы оқиға мен бір үйренген сабағыңызды жазыңыз. Бұл күнделікті ұсақ жетістіктерді бағалауға үйретеді.
- Өзіңізді тек өзіңізбен салыстыру. Өзгемен емес, өз дамуыңызды бақылау мотивацияны жоғалтпай, сенімді арттырады.
- Уайымдауға арнайы уақыт бөлу. Күніне 15 минутты уайымға арнаңыз, қалған уақытты тиімді іске жұмсауға дағдыланыңыз.
Осындай әдістерді тұрақты қолдану ойлау құрылымын өзгертіп, өмірді жеңіл әрі жарқын қабылдауға ықпал етеді.
Теріс ойдан арылу үшін адамның ниеті мен жүйелі әрекеті қажет. Бұл жұмыс – бір күнде шешілетін мәселе емес, бірақ әрбір ұмтылыс санаға шипа болады. Ішкі диалогты мейірімділікпен өзгерту, өмірді жаңаша көру мен қабылдауды қалыптастыру – бақытты әрі тұрақты күйдің негізі. Ал шынайы сенім мен тыныштық – осы процестің табиғи жемісі.
