Шөлдер – бұл ерекше және керемет экожүйелер. Олар кең аумақты алып жатқанымен, тіршілік ету үшін күрделі жағдайларды тудырады. Шөлдер әлемінің әрбір қыры адамзат үшін зерттеуді қажет етеді, себебі бұл жерлерде табиғаттың төзімділігі мен адамзат тарихының ізі жатыр. Әрбір шөлдің өзіне тән ерекшелігі бар, оларды зерттеу барысында көптеген қызықты фактілер ашылады. Шөлдер туралы білу арқылы біз табиғаттың қалай жұмыс істейтінін және біздің ғаламшарымыздың қалай қалыптасқанын түсінеміз.
- Әлемдегі ең үлкен шөл – Антарктика болып табылады. Ол мұзбен жабылған суық шөл болып саналады, аумағы шамамен 14 миллион шаршы километрді құрайды.
- Ең ыстық шөл – Сахара. Бұл жерде 1922 жылы Ливияда ең жоғары температура 58 градус Цельсий тіркелген.
- Жауын-шашын ең аз түсетін шөл – Атакама шөлі. Бұл жерде жылдық жауын-шашын мөлшері тек 1 миллиметрден кем болуы мүмкін.
- Шөлдегі құмның қозғалысы желдің әсерінен болады және оны «құм көшкіні» деп атайды.
- Сахара шөлінің аумағы шамамен 9 миллион шаршы километрді құрайды және ол Африканың 11 еліне созылып жатыр.
- Ливия шөлінде «ғажайып тас» деп аталатын ерекше тас түрі бар. Бұл тас өте сирек кездеседі және әлі күнге дейін оның шығу тегі белгісіз.
- Құмды шөлдерде температура күндіз 50 градус Цельсийден асуы мүмкін, ал түнде нөлден төмен түсуі мүмкін.
- Қарақұм – Қазақстандағы ең үлкен шөл, оның аумағы шамамен 300 мың шаршы километрді құрайды.
- Шөлдерде тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар қоршаған ортаның шектен тыс құрғақтылығына бейімделген. Мысалы, кактустар суды жинап, оны ұзақ уақыт бойы сақтай алады.
- Гоби шөлі – әлемдегі ең үлкен ішкі шөлдердің бірі. Ол Моңғолия мен Қытай арасындағы аумақта орналасқан.
- Шөлдердегі көптеген жануарлар түнде белсенді болады, себебі түнде температура төмендейді.
- Сахарада орналасқан Ахаггар таулары – осы шөлдегі ең биік нүктелердің бірі. Бұл таулардың биіктігі 3 мың метрден асады.
- Үлкен құмды шөл Австралияда орналасқан. Ол өз атауын құм түйіршіктерінің үлкендігіне байланысты алған.
- Тенере шөлі Нигерде орналасқан және ол «планетадағы ең жалғыз ағаш» орналасқан жер ретінде белгілі.
- Шөлдерде тіршілік ететін жануарлар, мысалы, түйелер, суды ұзақ уақыт бойы сақтай алады және шөлдегі қиын жағдайларға бейімделген.
Шөлдер – адамзат үшін таңғажайып табиғи феномендер. Олардың кең ауқымы мен ерекше климатына қарамастан, оларда өмір бар. Бұл тіршілік иелері өмір сүрудің ең күрделі жағдайларына бейімделген, бұл табиғаттың шексіз мүмкіндіктерін көрсетеді. Шөлдердегі осындай ерекшеліктерді зерттеу бізге жердің эволюциясын және табиғаттың төзімділігін жақсы түсінуге мүмкіндік береді.
