Мистицизм – адамзат тарихының ең көне және ең құпия құбылыстарының бірі. Бұл рухани тәжірибенің негізінде шындықтың терең деңгейлеріне қол жеткізуге ұмтылу, әлем мен болмыстың табиғатын түсінуге деген ішкі сұраныс жатыр. Мистицизм әлемнің көптеген мәдениеттері мен діндерінде кездеседі және әртүрлі формада көрініс табады. Міне, осы тақырып бойынша қызықты әрі бірегей деректер.
- «Мистицизм» термині грек тіліндегі «mystikos» сөзінен шыққан, ол «жасырын» немесе «құпия» деген мағынаны білдіреді;
- Мистицизмнің мақсаты – Құдаймен немесе абсолютті шындықпен тікелей байланыс орнату;
- Мистикалық тәжірибе көбінесе медитация, дұға немесе терең ойлау арқылы жүзеге асады;
- Мистицизм көптеген діндерде кездеседі, соның ішінде христиандық, ислам, иудаизм, буддизм және индуизмде;
- Исламдағы мистицизмнің ең танымал түрі – суфизм, ол Құдаймен бірлікті іздеуге бағытталған;
- Христиандық мистицизмде ең танымал мистиктер – Әулие Тереза Авильская мен Әулие Иоанн Креста;
- Буддизмдегі мистицизм нирванаға, яғни саналы күйдің шексіздігіне жетуге бағытталған;
- Индуизмде мистицизм йога арқылы жүзеге асады, бұл медитация мен ішкі шоғырлануды қамтиды;
- Иудаизмдегі мистикалық бағыт каббала деп аталады, ол Құдайдың жасырын мәнін зерттеуге бағытталған;
- Мистикалық тәжірибе арқылы адам өз «менін» жоғалтып, әлеммен немесе Құдаймен бір тұтастықта бола алады деп есептеледі;
- Мистицизм көбінесе ақылдың шектен шығуын, дәстүрлі ойлаудан бас тартуды талап етеді;
- Қытай мәдениетінде даосизм де мистицизмнің бір формасы болып табылады, ол табиғатпен үйлесімде болуға бағытталған;
- Мистикалық тәжірибе кезінде адам көбінесе «жарық» немесе «энергия» түрінде шындықты сезінеді;
- Ортағасырлық мистиктер өздерінің тәжірибелерін жазба түрінде қалдырған, бұл жазбалар бүгінгі күні де зерттелуде;
- Суфизмде «зікір» деп аталатын тәжірибе арқылы Құдайды еске алу және онымен байланыс орнату маңызды рөл атқарады;
- Мистиктер өздерінің ішкі әлемін зерттеу арқылы шынайы бақытқа жетуді көздейді;
- Кейбір мистиктер өз тәжірибелерін экстаз немесе транс күйінде сипаттаған;
- Көптеген мистикалық дәстүрлерде жүрек пен ақылдың тазаруы – Құдаймен немесе абсолютті шындықпен байланыс орнатудың басты шарты;
- Мистикалық тәжірибелер көбінесе жеке және оқшау өмір сүрген адамдармен байланысты;
- Мистицизмде символизм мен метафоралар жиі қолданылады, себебі шындықтың мистикалық деңгейін сөзбен жеткізу қиын;
- Мистиктер өмірдің мәнін түсіну үшін физикалық әлемнен алшақтап, рухани әлемге назар аударады;
- Көптеген мистикалық ағымдарда шындықты тану үшін рухани жетекші немесе мұғалімнің көмегі қажет деп саналады;
- Мистикалық тәжірибе тек дінге негізделмей, философия мен психологияда да орын алады;
- Мистицизм арқылы танылатын шындық көбінесе логика мен рационалды ойлауға сәйкес келмейді;
- Кейбір мистикалық бағыттарда табиғатқа және оның құбылыстарына баса назар аударылады;
- Мистикалық тәжірибелердің нәтижесінде адам жаңа көзқарастарға ие болады және өмірдің жаңа мәнін табады;
- Тарихта көптеген мистиктер өз тәжірибелері арқылы қоғамда ерекше мәртебеге ие болған;
- Мистицизмде уақыт пен кеңістіктен тыс, мәңгілік өмірді сезіну жиі айтылады;
- Платонның философиясы да мистицизммен байланысты, ол шынайы білімге рухани жолмен жетуді ұсынған;
- Мистиктердің пікірінше, адам жаны мәңгілік және ол абсолютке қосылу арқылы толық бостандыққа жетеді;
- Көптеген мистикалық дәстүрлерде ораза мен өзін-өзі шектеу маңызды рөл атқарады;
- Мистиктер өмірді және болмысты түйсіну үшін әдеттегі сана шегінен шығып, шындықтың жоғары деңгейіне қол жеткізуді мақсат етеді;
- Мистицизмде қарапайым күнделікті іс-әрекеттер де рухани тәжірибе ретінде қарастырылуы мүмкін;
- Мистикалық тәжірибе арқылы өмірдегі маңызды сұрақтарға жауап табуға және ішкі тыныштыққа қол жеткізуге болады.
Мистицизм – адамның шынайы болмыспен байланыс орнатып, шексіздік пен мәңгілікті түсінуге деген терең ұмтылысы. Бұл құбылыс барлық дәстүрлер мен мәдениеттерде әртүрлі формада көрініс тауып, рухани және философиялық бағыттардың маңызды бөлігіне айналған. Мистикалық тәжірибелер адамға ішкі әлемін зерттеуге, өзін және айналадағы әлемді жаңаша түсінуге мүмкіндік береді.
